Zomer van papier

De zomer is droog. De zomer knispert. De zomer is brandbaar. Tijd om naar de zomerexpositie bij uitstek te gaan: de Papier Biënnale in Museum Rijswijk. In dit bescheiden museum, gehuisvest in het statige achttiende-eeuwse Tollenshuis, wordt elke twee jaar een tentoonstelling georganiseerd van internationale kunstenaars die werken met papier. Dit jaar is het thema ‘natuur’ en de uitwerking van dat thema door de diverse kunstenaars is net zo veelzijdig als de oneindige mogelijkheden van het geduldige papier.

Papier is niet alleen drager van verf of inkt, het laat zich ook plooien, vouwen, scheuren, knippen. Je kunt er vormen in drukken of uit ponsen. Het kan tot pulp worden vermalen en in nieuwe, fantastische vormen worden gegoten. En je kunt papier maken van ongebruikelijke materialen, zoals bloemkool, rabarber en asperges, zoals op de expositie is te zien.

In het museum duiken overal de fijnzinnige composities van Annita Smit op. Deze kunstenaar werkt met bijbelpapier; flinterdun papier dat zich heel soepel laat vouwen. Haar tere composities met vervloeiende kleuren zien eruit als verentooien van tropische vogels, of als grote exotische bloemen. Van dichtbij zie je dat het werk bestaat uit geplooide bladzijden, dichtbedrukt met teksten in het Arabisch of Spaans.

Van de Poolse kunstenaar Magda Sobón hangen negen grote, zwarte ovalen in rijen van drie boven elkaar aan de wand. Wonderlijke witte golfpatronen versluieren het zwart. Zijn het negen nieuw ontdekte planeten? Of negen beelden van melkwegstelsels, door een ovale telescoop waargenomen? Voor deze ‘Golfbewegingen’ paste zij een speciale techniek toe. Ze goot wit en zwart papierpulp uit over een trampoline en door de trillingen ontstonden de golvende patronen. Beweging in papier gevat.

In ‘Homage to Lucio Fontana’ van Aja von Loeper zie je hoe mooi papier werkt in het licht. Indachtig de kunstenaar Fontana, die het linnen van zijn schilderijen opensneed, drukte Von Loeper langwerpige, scherpgepunte vormen in grote, verticale vellen wit papier. De uitpuilende vormen maakte ze ruw, waardoor het lijkt alsof door het gladde oppervlak van het papier ‘de binnenkant naar buiten barst’. Zeven vellen hangen in een coulisse-opstelling op de bovenverdieping van het Tollenshuis. Het noorderlicht valt door het raam en strijkt over de vellen; de dieptewerking is grandioos. Laat het theater beginnen!

En als al die natuurvormen te veel dreigen te worden, is er het prachtige geometrische werk van Zaida Oenema. Met een ongelofelijk geduld ponste zij met een heet voorwerp gaatjes en (appelboor?-)vormen in papier. Het resultaat is een weldadige geometrische constructie van repeterende patronen. Omdat het handwerk is zijn er kleine onregelmatigheden, waardoor het niet steriel is. Deze ‘Burnings’ in allerlei variaties (er zijn ook kamvormig uitgesneden sprietjes in repeterende patronen) fascineren, ze lijken te twinkelen in het licht.

Papier, wat een mooi materiaal. Kom deze zomer naar papier, hier in Rijswijk.

 

Afbeelding boven dit artikel: Ineengeschoven, Annita Smit, 2015