Wie je bent

Eigenlijk kun je bij elk museumbezoek wel iets ontdekken over wie je bent. In Museum Voorlinden staat nu de expositie Stage of being die exclusief aan deze vraag is gewijd. ‘Wie zijn we? Waar komen we vandaan? Wat doen we hier? Waar gaan we naartoe?’ vraagt het museum zich bij de expositie af.

Er zijn werken van zo’n veertig kunstenaars te zien en in allerlei beelden trekt de condition humaine aan je voorbij. Er zit veel humor in die beelden, zoals in de video Requiem to a Shipwreck, van Janis Rafa. Een Italiaanse hoempaband speelt hierin een dodenmars van Verdi voor een scheepswrak dat nog half boven de waterlijn uitsteekt. Met een ontroerende ernst spelen de bandleden, in tomaatrode kostuums met gouden helmen, hun dodenmars.

Ik was vooral nieuwsgierig naar het werk Mass van Antony Gormley uit 2006. Op facebook had ik een foto van deze sculptuur gezien. Het is een bouwwerk van dunne roestvrijstalen staafjes die op een of andere manier allemaal met elkaar verbonden zijn. In het binnenste verdicht deze wirwar zich tot een menselijke figuur. Als een op de muur gekraste pentekening hangt dit kunstwerk strategisch tegenover de ingang van zaal 3 in het museum.

Lichtelijk teleurgesteld was ik, toen bleek dat je niet om de sculptuur heen kon lopen. Daardoor bleef het kunstwerk om eerlijk te zijn nogal ‘plat’, ook al is het heel verfijnd uitgewerkt. Drie jaar geleden heb ik Gormleys fascinerende werk leren kennen in het beeldenpark Middelheim bij Antwerpen. Daar staat de grote sculptuur Firmament uit 2009, die volgens hetzelfde principe is opgebouwd. Glanzende, roestvrijstalen staven, dikker dan die hier in Museum Voorlinden, zijn via bolle ‘scharnierpunten’ onder allerlei hoeken met elkaar verbonden.

In Firmament zou, volgens de toelichting van het Middelheimmuseum, de menselijke figuur juist als een leegte zijn uitgespaard, maar dat heb ik er destijds niet in kunnen ontdekken. Wel was ik gefascineerd hoe er in die wirwar allerlei holtes ontstonden. De verschillende vormen van die holtes werden bepaald door de omlijstende lijnen. Hier kon je wel om de sculptuur heenlopen en als je dat deed veranderden voortdurend de vormen van de holtes. In het glinsterende universum van zilveren staven verschenen en verdwenen steeds nieuwe holtes.

Ik moest bij deze sculptuur denken aan de uitleg die iemand mij ooit gaf over het vergaren van zelfkennis. In de loop van je leven ga je steeds meer inzien wat je níet bent, zei deze persoon. Dat kun je wegstrepen. ‘Dit ben ik niet. En dit ook niet. Dat werkte niet. Dat was het niet.’ Al die dingen die je niet bent, streep je weg rond een middelpunt.

Die strepen vormen met elkaar een netwerk rond een kern, ze begrenzen een ruimte, een holte waar jouw kern zich bevindt. De man die me dit uitlegde, illustreerde het met een figuur die ik hier opnieuw getekend heb (zie foto). In de holte, omringd door dingen die je niet bent, bevindt zich dat wat je wel bent. Wie je bent zie je dus door weg te strepen wie je niet bent.

Dat is het omgekeerde van wat er in Mass gebeurt, zou je kunnen zeggen. In dat kunstwerk wordt juist door de verdichting van de verbindingen een mens zichtbaar. Hoe dan ook, zoeken naar wie je bent wordt met kunst een stuk vanzelfsprekender. En grappiger in Museum Voorlinden. Tot en met 13 mei te zien: Stage of Being.