Verhalen van King and Queen

Liefhebbers van royalty konden de afgelopen week hun hart ophalen. Eerst was er de koningsdag van de Nederlandse monarch, daarna de kroningsdag van de nieuwe Engelse koning, Charles III. In 1952, het jaar dat de moeder van Charles, Elizabeth, de troon besteeg, maakte Henry Moore de beeldengroep King and Queen, één van zijn bekendste beelden.

Het beeld bestaat uit twee figuren die naast elkaar zitten. De hoofden zijn in vergaande mate geabstraheerd, maar de handen en voeten zijn verrassend naturalistisch weergegeven. De King laat zijn rechterhand rusten tegen de zijkant van de bank waarop hij zit. Zijn linkerhand ligt op zijn schoot. De handen van de Queen liggen in een pose van perfecte passiviteit half verstrengeld op haar schoot.

Over de ontstaansgeschiedenis van het beeld doen verschillende verhalen de ronde, waarvan er een aantal door Henry Moore met verve werden verteld. Een van de verhalen is dat het allemaal begon met het hoofd van de King. Henry Moore zat te spelen met een klein stukje boetseerwas. Hij kneep erin en er ontstond een neus. ‘Terwijl ik de was manipuleerde, begon het eruit te zien als een gehoornd, Pan-achtig, baardhoofd. Toen groeide er een kroon en ik herkende het meteen als het hoofd van een koning. Ik ging door en gaf het een body.’

In 1952 was het dochtertje van Henry Moore zes jaar oud. Hij vertelde haar verhaaltjes over koningen en koninginnen en dat zou hem beïnvloed hebben bij het maken van dit beeld: ‘De King and Queen-groep heeft niets te maken met de huidige Kings and Queens, maar is meer verbonden met het archaïsche of primitieve idee van een koning. […] Hoe de groep tot stand is gekomen, weet ik niet, maar het kan zijn dat ik de afgelopen twee jaar verhalen aan mijn dochter heb voorgelezen waarin koningen en koninginnen veel voorkomen en dit zou iemands geest open kunnen hebben gezet voor een dergelijk onderwerp.’

Een ander verhaal over de ontstaansgeschiedenis dat de ronde doet, is dat Moore geïnspireerd is door een Egyptisch beeld van 1300 voor Christus uit het British Museum. Het stelt een man en vrouw voor die naast elkaar zitten. ‘Dit is altijd een grote favoriet van mij geweest. Voor mij zijn deze twee mensen vreselijk echt en ik voel het verschil tussen man en vrouw. […] dit beïnvloedde mij toen ik mijn bronzen koning en koningin ging maken. Het is jammer dat de handen beschadigd zijn, want na het gezicht vind ik de handen het meest expressieve deel van het lichaam.’

Voor de realistische handen van Moore’s eigen Queen hebben verschillende mensen model gezeten; zijn vrouw Irina, hun dochtertje Mary en zijn assistente Tam Miller. De voeten van de King zijn gemodelleerd naar de voeten van Moore’s assistent Alan Ingham. De vreemde spanning tussen de uiterst realistische en gedetailleerde handen en voeten en de ‘abstracte’ vormen van de hoofden en de lichamen geeft deze figuren inderdaad iets sprookjesachtigs.

Het sprookjesachtige wordt versterkt als de beeldengroep in een natuurlijke omgeving is geplaatst. Vooral de opstelling op de heuvels van het landgoed Glenkiln in Schotland heeft een magistrale sprookjesachtige uitwerking. Hier zitten Shakespeares Macbeth en Lady Macbeth. Of Oberon en Titania, King and Queen of the Fairies uit A Midsummer Night’s Dream. Of Hamlets stiefvader, Claudius, en zijn moeder Gertrude. In een echt landschap komen de verhalen van Moore’s King and Queen tot leven.

Mijn lezing Henry Moore – Verbinding is vanaf medio mei te horen op verschillende locaties, waaronder de Grote Zaal van Museum Beelden aan Zee. Informatie en reserveren: zie Agenda