Uilogig

Daar zitten ze, de kunstenaar Pablo Picasso en het steenuiltje Athena Noctua. Allebei kijken ze met een scherpe, doordringende blik de wereld in. De foto siert het affiche voor de keramiektentoonstelling ‘Picasso aan Zee’ in museum Beelden aan Zee. Fotograaf Michel Sima maakte deze foto in 1946, het moment waarop Picasso aan een nieuwe fase in zijn carrière begon. Hij stond aan de vooravond van zijn ontdekkingsreis in de wereld van de Mediterrane keramiek. Een reis die prachtige werken heeft opgeleverd die nu in museum Beelden aan Zee zijn te zien.

Bij toeval was het uiltje komen aanvliegen bij het Chateau Grimaldi in Antibes, waar Picasso in de winter van 1946/47 verbleef. Hier maakte hij zijn eerste schetsen voor de keramische werken, die hij de zomer daarop zou gaan uitwerken. Er is een schetsblad bewaard gebleven uit november 1946, waarop – naast schetsen voor een stier, opgebouwd uit twee omgekeerde vazen, en archaïsche “boze ogen” – ook een klein, eirond uiltje figureert.

In de zomer van 1947 verhuist  Picasso met zijn geliefde, Françoise Gilot, naar Vallauris, een plaatsje vlakbij Antibes met een oeroude traditie van keramiek. Hier is ook de pottenbakkerij Madoura gevestigd van het bevriende kunstenaarsechtpaar Ramié. Met grote geestdrift en een vurige werklust stort Picasso zich op de keramiek. Hij neemt de bestaande vormen van de vazen als uitgangspunt, haalt de ‘onderdelen’ uit elkaar en zet ze opnieuw in elkaar tot er een dierlijk of menselijk wezen ontstaat. In 1947 ziet de eigele ‘Chouette ovoïde’ het levenslicht.

 

Ook de langwerpige borden die tot het standaardaanbod van de pottenbakkerij behoren, worden door Picasso onder handen genomen. Hij beschildert en glazuurt ze, kerft er afbeeldingen in en voegt kleirolletjes of scherven toe. Zo ontstaan plastische schilderijen, waarin het uiltje vaak terugkeert. Er is een bord ‘Chouette’ uit 1947. Dit steenuiltje, dat een nachtelijke en stenige omgeving lijkt te zitten, kijkt ons met zijn gele ogen doordringend aan.

Van alle uilen heeft het steenuiltje de felste blik. Niet voor niets was hij de vogel van de godin Pallas Athene, de godin van de wijsheid en de kunst die door Homerus de ‘Uilogige’ wordt genoemd. Met scherpe uilenogen kijken godin en vogel in de duisternis, in het gebied van dromen, mythen, oerwaarheden. De wijsheid die daar uit voortkomt is de wijsheid van de nacht, een niet-logische wijsheid, een kunstzinnige wijsheid die ons helpt de ongrijpbaarheid van het leven een plaats te geven.

Die felgele ogen van het steenuiltje moeten Picasso erg hebben aangesproken. Ook hij boorde zijn blik in de wereld om hem heen, haalde die in onderdelen uit elkaar en maakte van de fragmenten een nieuwe werkelijkheid. Met zijn kunst biedt hij ons de mogelijkheid om hem te volgen in die manier van kijken. Door te kijken naar Picasso worden we uitgedaagd te kijken als Picasso.

De komende maanden geef ik vier keer de lezing ‘Kijken als Picasso’. In de lezing loop ik verschillende werken in museum Beelden aan Zee  langs en kijk ‘uilogig’ naar wat Picasso ons daar te zeggen heeft. Kijk in de Agenda voor datums en reservering.

 

Afbeeldingen van boven naar beneden:
– Pablo Picasso en de Uil, 1946 by Michel SIma, (c) succession Picasso 2016, Michel Sima/Bridgeman Images
– Études pour taureau, chouette et yeux, Pablo Picasso, Antibes, 13 novembre 1946, Coll. particulière
– Eivormige uil, Pablo Picasso, 1947-1948, Coll. Musée Picasoo, Antibes
– Uil, Plat long, Pablo Picasso, 1947, Coll. Musée Picasso, Antibes, Photo (c) imageArt, Claude Germain