Siamees Nieuwjaar

Hoewel ik nu toch al minstens een half jaar bezig ben met de kunst van Niki de Saint Phalle, blijf ik nieuwe dingen ontdekken. Zo werd ik onlangs, kort voor Nieuwjaar, verrast door een heel nieuw inzicht in een van drie Hannoveraanse Nana’s.

In september vorig jaar maakte ik kennis met de drie ‘überlebensgroße Nanas’ in Hannover. Deze drie uitbundige kunstwerken aan de Leineufer in de hoofdstad van deelstaat Nedersaksen dateren van 1974. Bij hun onthulling ontstond er een felle discussie tussen voor- en tegenstanders van Niki’s kunst. Uiteindelijk werden de Nana’s omarmd door de bevolking en nu zijn het de troetelNana’s van de Hannoveranen én van de toeristen.

Ze zijn een van de meest instagrammable attracties van Hannover, omdat ze zo toegankelijk zijn. Je kunt zomaar op de sokkel klimmen en lekker tegen de felgekleurde ronde vormen aanleunen voor een selfie. Elke zaterdag is er aan de voet van de drie Nana’s een rommelmarkt. Je zou hierin een vrolijke nagedachtenis aan Niki de Saint Phalle kunnen zien, die immers het materiaal voor haar assemblages vaak van de rommelmarkt haalde.

De liefde van de Hannoveranen voor de Nana’s blijkt ook uit het feit dat ze de Nana’s omgedoopt hebben en namen hebben gegeven van grote vrouwen uit de geschiedenis van Hannover. En nu komt het; ik had altijd begrepen dat de Nana die nu ‘Caroline’  heet – vernoemd naar Caroline Herschel (1750-1848), een beroemde astronome uit Hannover – oorspronkelijk ‘Siamese Nana’ heette. Zo had ik het in een boek gelezen en zo had ik het beeld ook geïnterpreteerd. De twee grillige, puntige vormen bovenop had ik gezien als twee gestileerde Siamese hoofden. Dat deze vormen misschien wat afweken van de door Niki meestal toegepaste ronde vormen, nam ik voor lief.

Maar onlangs zag ik opeens wat er met deze Nana aan de hand is: ze staat OP HAAR KOP! De blauwe vormen die omhoog steken zijn haar benen die door de lucht zwaaien. Ze staat met haar hoofd en haar twee ronde armen op de grond en tussen die drie bolle vormen zie je nog de zwarte schouderbandjes van haar badpak. Deze Nana maakt een handstand, haar bolle billen zitten aan de bovenkant en zijn naar de andere twee Nana’s toegewend, haar bolle borsten zitten achter aan de onderkant. Wat een ontdekking! De Nana’s doen kunstjes! Misschien maakt de ‘Dansende Nana’ (= ‘Sophie’) wel een radslag.

De Nana’s van Niki de Saint Phalle zijn altijd lichtvoetig en springerig; ze huppelen, springen, dansen, schaatsen, zweven en ze staan op hun kop. Een van de eerste Nana’s die ze in 1965 maakte van haar zwangere vriendin Clarice Rivers stond ook op haar kop.
Op een foto uit datzelfde jaar, gemaakt in Niki’s tuin bij het atelier in Soisy-sur-École, is het een gewemel van armen en benen in de lucht. Ik zie twee Nana’s in een handstand en een rollende Nana met de benen omhoog.

Deze foto vond ik in een Duits boek over leven en werk van Niki de Saint Phalle. In hetzelfde boek kwam ik een foto tegen van ‘Die Nanas von Hannover’, waarin Caroline ‘die siamesischen Nanas’ wordt genoemd. Op de achtergrond zie je ‘die tanzende Nana’ die nu Sophie heet en op de rechterpagina staat ‘die dicke Nana’, die nu als Charlotte door het leven gaat. Wie heeft de naam ‘die siamesischen Nanas’ (ook nog meervoud) verzonnen? Waarom heet ze niet ‘Handständige Nana’, of zoiets?

Of is het misschien de vrouw van de Koning van Siam? Zoals het kinderliedje gaat, werd die arme man er door zijn vrouw op uit gestuurd om boodschappen te doen. Maar hij neemt de verkeerde boodschappen mee. ‘Hij was nog niet thuis of daar brulde zijn vrouw: “Ben jij nou een koning? Wat heb ik aan jou!”/ Toen kreeg-ie het zo warm en toen kreeg-ie het zo koud, toen heeft-ie z’n kop in de kachel gedouwd.’

Een standbeeld voor deze Koningin van Siam, op haar kop? Ik zie Niki er wel voor aan.

 

De eerstvolgende lezingen ‘ROND en ROND en ROND, de wereld van Niki de Saint Phalle’  zijn op zondag 12 januari 2020 in De Beeldhouwwerkplaats in Den Haag. En op vrijdag 17 januari voor de Zwolse kunstvrienden in Zwolle.
In museum Beelden aan Zee geef ik de lezing weer op 26 januari en 23 februari.

Raadpleeg voor alle informatie en reserveringen de Agenda.