Shonibare

Het vosje van Yinka Shonibare is een van de meest in het oog springende beelden op de expositie EIGEN+BEELD in museum Beelden aan Zee. Het bonte figuurtje met de vossenkop torent boven Saïdja en Adinda en de waterbuffel uit, het model dat Cor Hund in 1965 maakte voor het Multatuli-monument, en vormt een sterk contrast met de geïdealiseerde Africaine van George Grard uit 1958 die naast hem staat.

Officieel heet het kunstwerk Revolution Kid (Fox). Geen wonder dus dat hij zo prominent aanwezig is; dit vosje predikt de revolutie. De Brits-Nigeriaanse kunstenaar Yinka Shonibare maakte dit beeld in 2012. Deze kunstenaar weet als geen ander de complexiteit van de multiculturele samenleving aan de orde te stellen in geestige en gevatte kunstwerken, die ook nog eens een grote schoonheid hebben.

Yinka Shonibare werd in 1962 geboren in Londen. Hij groeide op in de Nigeriaanse stad Lagos, waar zijn vader advocaat was. Op 17-jarige leeftijd keert hij terug naar Londen om de kunstacademie te gaan volgen. Als hij in de tachtiger jaren werkt aan een kunstwerk over de perestrojka, vraagt een docent hem waarom hij geen ‘authentieke Afrikaanse kunst’ maakt. Dat zet hem aan het denken over het begrip authentiek. Wat is authentiek in deze geglobaliseerde wereld, vraagt hij zich af. Op een markt in de veelkleurige Londense wijk Brixton ontdekt hij de prachtige, bonte Vlisco-stoffen en nu heeft hij het materiaal gevonden waarmee hij die vraag aan de orde kan stellen.

Vlisco is de merknaam van een katoenen stof die met de meest weelderige kleuren en motieven is bedrukt. De patronen zijn gebaseerd op Indonesische batik, maar worden in Nederland gemaakt volgens het wax-drukprocedé. De stoffen worden op grote schaal geëxporteerd naar West-Afrika, waar ze razend populair zijn voor kleding. De stoffen hebben dus een heel geglobaliseerde verwevenheid en dat is wat Shonibare aanspreekt. De ‘wereldwijde verbindingen’ waarin we leven worden volgens hem uitgedrukt in de stof.

De bonte stoffen worden zijn handelsmerk. Hij maakt 3D-versies van beroemde schilderijen en figuren uit het Engeland van de 18^e en 19^e eeuw, de tijd van de opkomst en de bloei van het British Empire. De personages gaan gekleed in historische kostuums die zijn gemaakt van de ‘Afrikaanse’ Vlisco-katoen. Shonibares personages hebben meestal geen hoofd, om te voorkomen dat ze worden gekoppeld aan een specifiek ras. Soms hebben ze een globe als hoofd.

Hij gebruikt de stof niet alleen voor de kostumering van klassieke personages, maar past het ook toe in werken als Black Gold I uit 2006, een aanklacht tegen de olie-industrie. Of hij gebruikt het als boekomslagen in het prachtige kunstwerk The British Library uit 2014, een verzameling van meer dan 6000 boeken met een omslag van Vliscostoffen. Op de ruggen staan de namen van immigranten die hebben bijgedragen aan de Britse samenleving.

De Revolution Kid dateert uit 2012, toen Engeland werd opgeschrikt door grootscheepse onlusten onder jongeren die de straat opgingen en – om voor het establishment onbegrijpelijke redenen – winkels vernielden, plunderden en brand stichtten. Deze protestjongere heeft van Shonibare een vossenkopje gekregen. Dat geeft de figuur iets sprookjesachtigs. En iets universeels.

Het vosje van Yinka Shonibare is een oeroud en hedendaags verhaal van verzet tegen de gevestigde orde; gewiekst, brutaal en speels verzet. Het krijgt een prominente plaats in mijn lezing Mee naar huis.

De eerste lezing is op 25 oktober in museum Beelden aan Zee. Informatie en reserveren: Agenda