September

Regen. Regen. Regen. September is nat en grijs. Af en toe breekt de zon door in de druipende tuin. Even zingen de vogels en richten de late bloemen zich op om de zon te vangen. ‘Zomer glimlacht verbaasd en mat in de stervende tuindroom’, dichtte Herman Hesse (1877-1962). Het is een regel uit het prachtige, melancholieke gedicht ‘September’

Der Garten trauert,
Kühl sinkt in die Blumen der Regen.
Der Sommer schauert
Still seinem Ende entgegen.

Golden tropft Blatt um Blatt
Nieder vom hohen Akazienbaum.
Sommer lächelt erstaunt und matt
In den sterbenden Gartentraum.

Lange noch bei den Rosen
Bleibt er stehen, sehnt sich nach Ruh.
Langsam tut er die großen
Müdgewordenen Augen zu.

Vertaald:

De tuin treurt,
koel zinkt in de bloemen de regen.
De zomer huivert
stil zijn einde tegemoet.

Als goud druppelt blad na blad
uit de hoge acacia neer.
Zomer glimlacht verbaasd en mat
in de stervende tuindroom.

Lang nog bij de rozen
blijft hij staan, verlangt naar rust.
Langzaam doet hij de grote
moe geworden ogen toe.

Dit gedicht uit 1927 werd eenentwintig jaar later door de laatromantische componist Richard Strauss op muziek gezet. Hij nam het op in de cyclus ‘Vier letzte Lieder’; vier liederen over voltooiing, berusting, loslaten. Deze liederencyclus kreeg een onvergetelijke uitvoering in de tachtiger jaren door de fenomenale sopraan Jessye Norman.

Het is een theatraal muziekstuk en Norman is een diva van het zuiverste water, maar toch ontroert de muziek me en roept hij een stemming op die past bij het weertype van dit jaargetijde. Regen en duistere luchten worden afgewisseld met felle zonneschijn. Grote plassen weerspiegelen het licht en de bomen, die nog vol in het blad staan. Het groen is zwaar en verzadigd, hier en daar breken de herfstkleuren al door.

Het is mooi om deze melancholie te beleven aan het eind van de zomer. Strauss componeerde zijn letzte Lieder een jaar voor zijn dood, geposeerd berustend misschien, maar toch. De zomer sluit de grote, vermoeide ogen en de muziek sterft prachtig weg. Het was goed.

Door de herfstmelancholie sta ik stil bij wat voltooid is. Wat is de oogst, wat sterft af? Melancholie geeft me vertrouwen dat het goed zal komen. Of niet natuurlijk, maar in ieder geval spreekt het gevoel en dat biedt houvast.

Melancholie is trouwens iets anders dan somberheid. Het is juist een gloed waar weer een lach uit kan ontstaan. De lach zit hier in het Youtubefilmpje van ‘September’ in de uitvoering door Jessye Norman. Het filmpje is geplaatst door een Italiaanse operaliefhebber, Lorenzo Navarro. In de titelrol aan het begin laat hij eerst de (correct gespelde) naam van de Diva voorbij glijden. Dan volgen, iets kleiner, maar wel correct gespeld, de naam van de componist en de Engelse titel van het stuk.

En dan rolt in kapitalen de naam van het uitvoerend orkest in beeld: ‘GWANDHA USORCHESTER LEIZPIG’. Zo spreekt een Italiaanse operaliefhebber de naam uit van dat geweldige orkest dat zich, onder leiding van Kurt Masur (met één s), in een breed, meevoelend gebaar om de zangeres heen plooit: Das Gewandhausorchester Leipzig.

Applausi!