Rakker

Vorige week hield ik mijn lezing ‘Rembrandts Handen’ voor een besloten groep tijdens een verjaardagsfeest. Mijn gastvrouw en -heer hadden sinds kort een hondje, een levendig kooikerhondje, Joppe genaamd. Opgewonden snuffelend en kwispelend liep hij rond op zijn eerste verjaardag.

Een kooiker komt veel voor op schilderijen uit de Gouden Eeuw en speciaal voor de gelegenheid had ik een schilderij met een hondje toegevoegd aan de lezing; Rembrandts ‘Portret van een jonge vrouw met schoothond’ uit 1662 – 1665. Weliswaar was het geportretteerde hondje een slag kleiner dan (jarige) Joppe, maar de kleur en de vorm van het kopje leken erg op die van een kooikertje.

Ik had dit schilderij al in 2015 gezien op de expositie ‘Late Rembrandt’ in het Rijksmuseum. Destijds besteedde ik er slechts terloops aandacht aan; er waren zoveel andere schilderijen die ik veel levendiger en spannender vond. Ik zag hier eigenlijk niet meer in dan een jongedame uit een stinkend rijke familie die niets anders omhanden had dan haar schoothondje.
Toen ik er in het museum voor stond met de groep die ik rondleidde en vroeg wat ze zagen, zei iemand: “Paris Hilton.” En dat vond ik heel raak getroffen. Paris Hilton is in mijn ogen ook een meisje dat teert op het familiekapitaal en hondjes houdt als accessoires. Ik zag in de handen van Rembrandts jonge vrouw dezelfde doelloosheid en verwendheid als in die van de celeb.

Eén ding viel me destijds wel op aan Rembrandts schilderij: de jonge vrouw ondersteunt met de middelvinger van haar linkerhand het witte pootje van het hondje. Nu ik voor mijn recente lezing nog eens goed naar het schilderij keek, werd ik gewaar dat daar juist de crux van het schilderij zit!

Rembrandt schildert een schatrijke jonge vrouw. Ze is gekapt volgens de laatste mode, behangen met parels, draagt een rode, zijden japon en een bontstola. Ze kijkt niet naar ons, maar ze focust ook niet op een punt buiten het kader. Ze staart in de verte. Haar rechterhand ligt vrij krachteloos op het hondje en met links ondersteunt ze hem. De enige beweging zit in het hondje, dat rusteloos en alert op haar schoot zit. Laten we hem Rakker noemen.

Mijn stelling dat Rembrandt zijn figuren met hun handen laat spreken, wordt hier als het ware omgedraaid; de jonge vrouw ‘luistert’ met haar handen. Ze staart een beetje melancholiek voor zich uit, ziet een toekomst voor zich die tot haar laatste snik is uitgestippeld. Ze zal trouwen met een man uit haar kringen – misschien wel een wiens vader dit portret in de werkkamer van haar vader ziet hangen – kinderen baren en het kapitaal van de familie bestendigen.

Terwijl ze weemoedig dagdroomt, zit op haar schoot de kleine Rakker te woelen. Afwezig streelt ze hem en ondersteunt ze zijn pootje. Misschien hapt hij wel speels in haar duim. In de Gouden Eeuw waren de rakkers de hulptroepen van de schout, de eerste politieagenten. Het waren mannen van eenvoudige komaf en dus geen huwelijkskandidaten voor deze rijke jongedame. Maar Rakker, het mini-kooikertje, brengt hier wel deze jonge vrouw tot leven.

Toch een mooi schilderij.

 

Afbeelding:
– Portret van een jonge vrouw met schoothond, Rembrandt, 1662 – 1665, Art Gallery of Ontario, Canada