Omhoog

ich bin in der natur geboren. ich bin in straßburg geboren. ich bin in einer wolke geboren. ich bin in einer pumpe geboren. ich bin in einem rock geboren.

Zo begint het gedicht ‘straßburgkonfiguration’ uit 1932 van Hans Jean Arp. Straatsburg was zijn geboortestad. Een stad, gelegen op het kantelpunt van Duitsland en Frankrijk, die na elke grote oorlog weer onder een van die twee naties werd geschaard.

Sinds 1945 is Straatsburg Frans, maar de stad ademt nog heel sterk een Duitse sfeer. Zestien jaar geleden was ik in Straatsburg, in een prachtige nazomerweek in oktober. Ik herinner me de lage zon in het oude stadscentrum met vakwerkhuizen, waar het riviertje de Ill via allerlei sluisjes en kanalen doorheen ruiste.

Ik herinner me het prestigieuze glazen gebouw van het Europees Parlement en het lichte Musée d’Art Moderne et Contemporain. Hier zag ik voor het eerst werk van Hans Arp. Ik werd getroffen door de gevoeligheid in zijn collages en sculpturen én in het portret dat Henri Beecke in 1910 van hem schilderde.

Ik herinner mij ook de overweldigende indruk die de Kathedraal van Straatsburg op mij maakte. De markante voorgevel met die ene toren had ik van ver al zien liggen, maar in het nauwe stadscentrum was ik hem uit het oog verloren. Maar plotseling, komend vanuit een klein zijstraatje, stond ik aan de voet van de kathedraal en rees het weelderige, gotische bouwwerk voor me op.

Het had net geregend en de zon brak door. De roze zandstenen westgevel met zijn portalen en rijzige steunberen veranderde van roestbruin via zalmroze naar lichtgeel, terwijl mijn oog omhoog klom langs spitsbogen en pinakels. Het was betoverend.

Hans Arp, die poëzie schreef in het Frans, Duits en Elzasserduits, heeft ‘zijn’ kathedraal bezongen in ‘La cathédrale est un coeur’. Dit gedicht is onderdeel van het portfolio ‘Vers le blanc infini’, een bundel van acht etsen en gedichten uit 1960.
Ik citeer een deel van het gedicht. Hoor hoe Arp met de klanken speelt:

 …
La cathédrale est un cœur.
La tour est un bourgeon.
Avez-vous compté les marches
qui mènent à la plate-forme?
Elles deviennent chaque soir de plus en plus
nombreuses.
Elles poussent.
La tour tourne
et tourne autour d’elle.
Elle tourne elle pousse
elle danse avec ses saintes
et ses saints
avec ses cœurs.
S’envolera-t-elle avec ses anges
la tour de la cathédrale de Strasbourg?
La cathédrale de Strasbourg
est une hirondelle.
Les hirondelles
croient aux anges de nuages.
Les hirondelles
ne croient pas aux échelles.
Pour monter en l’air
elles se laissent tomber en l’air
dans l’air tissé
de bleu d’infini.
La cathédrale de Strasbourg
est une hirondelle.
Elle se laisse tomber dans le ciel ailé
dans l’air des anges. [/mk_blockquote]

Vrij vertaald:

…
De kathedraal is een hart. De toren is een knop.
Heeft u de treden geteld die naar het platform leiden?
Het worden er elke avond meer. Ze groeien.
De toren draait en draait om zichzelf heen.
Ze draait ze groeit ze danst met haar heiligen
met haar harten.
Vliegt ze met haar heiligen weg, de toren van de kathedraal van Straatsburg?
De kathedraal van Straatsburg is een zwaluw.
Zwaluwen geloven in wolkenengelen.
Zwaluwen geloven niet in ladders.
Om de lucht in te klimmen laten ze zich vallen in de ruimte
in de lucht die is geweven van het blauw van oneindigheid.
De kathedraal van Straatsburg is een zwaluw.
Ze laat zich vallen in de gevleugelde hemel
in de lucht van engelen.

Hans Arp roept een beeld op van de kathedraal die omhoog valt. Ze tuimelt de diepte in van het blauwe uitspansel, vrij en licht als een zwaluw. En zo stond ik daar en keek langs die steeds lichter wordende toren. En viel omhoog.