Dada ontstond als een reactie op de burgerlijke cultuur van het fin de siècle; dadaïsten zetten zich af tegen vastliggende normen van esthetiek en goede smaak. Ze ervoeren de wereld als chaotisch en door hun anarchistische kunst probeerden ze zin te geven aan de chaos. Hans Arp formuleerde het zo: ‘Dada is voor de zonderzin, wat niet hetzelfde is als onzin.’
Dada is de kunst van de vrijheid. Dichter en beeldhouwer Hans Arp laat die vrijheid zien met het ombuigen van bestaande vormen tot nieuwe vormen. Bekende, alledaagse woorden krijgen nieuwe betekenissen doordat hij ze in een andere context plaatst of samenvoegt. Neem bijvoorbeeld dit gedicht:
zwei kleine erwachsene arabeskenaraber
spielten auf zwei kleinen steckenpferdgeigen
plötzlich tauchte eine tabakspfeife
vor den kleinen erwachsenen arabeskenaraber auf
eine tabakspfeife auf puppenfüssen
in solchen augenblicken fallen auf unsere punkte
punkte dick wie metrische äpfel
aber die beiden kleinen erwachsenen arabeskenaraber
niesten statt zu zittern
wie mutige schildkröten die ihre schilder verloren haben
niesen statt zu zittern
sie niesten mit solcher kraft
dass ihre kleinen steckenpferdgeigen weit fortgeschleudert wurden
in ein fernes doch musikalisches land…
twee kleine volwassen arabeskarabieren
speelden op twee kleine stokpaardviolen
plotseling dook een tabakspijp
voor de kleine volwassen arabeskarabieren op
een tabakspijp op poppenvoeten
op zulke momenten vallen op onze punten
punten zo dik als metrische appels
maar de twee kleine volwassen arabeskarabieren
niesten in plaats van te trillen
zoals moedige schildpadden die hun schild kwijt zijn
niezen in plaats van trillen
ze niesten met zo veel kracht
dat hun kleine stokpaardviolen ver weggeslingerd werden
in een ver maar muzikaal land(Uit: Behaarte Herzen, 1923-1926)
Elf jaar na de dood van Arp werd in 1977 een groot deel van zijn sculpturale werk ondergebracht in een Museum in Remagen, Duitsland. De toenmalige directeur van het museum kende de weduwe van Arp en wist de collectie veilig te stellen voor het museum, dat daarmee prompt het Arp Museum werd.
In 2007 werd voor de Arpcollectie een heel nieuwe vleugel bijgebouwd door niemand minder dan de Amerikaanse architect Richard Meier, die ook het stadhuis in Den Haag heeft ontworpen. In de voor Meier kenmerkende stijl torent boven het fin de siècle-stationsgebouw van het oorspronkelijke museum een witte, open constructie uit met prachtige vergezichten op het Rijndal. Naar verluidt.
Want toen ik het Arpmuseum wilde bezoeken was deze ‘Neubau geslossen wegen Ausstellungsumbau!’ In het oude gebouw was nog wel een expositie van eigentijdse collages te zien, maar Dada was no-go voor mij. Dat was teleurstellend; ik ging ervan uit dat ik Arp an sich kon zien, maar Arp is hier alleen in speciale exposities te zien en die moeten af en toe worden umgebaut.
In een juichend videofilmpje op de website vermeldt de directeur van het museum dat wij in het nieuwe jaar weer van harte welkom zijn, vanaf 17 februari. Hij memoreert de uiterst succesvolle jubileumtentoonstelling in 2017, waarin het werk van Arp werd gecombineerd met dat van Henry Moore. In februari 2018 zal Arp weer worden getoond, dit keer in samenhang met geestverwant Kurt Schwitters en in maart wordt zijn werk gelieerd aan kunstenaars die kleur het primaat gaven in hun werk, zoals Manet.
Het Arp Museum, dat in het logo de navel van Arp voert en op de website citeert uit zijn poëzie – zoals op de pagina ‘Besuch’: Wo? Dada! – lijkt Arps speelse, anarchistische kunst te hebben opgesloten in kunsthistorische concepten. Alleen binnen dat kader kunnen we kennis nemen van het zonderzinwerk van Hans Arp. Als we tenminste niet voor een dichte deur staan wegens Ausstellungsumbau.
Ik zou tegen het museum willen zeggen: thematische exposities zijn mooi, maar zorg ook dat Arp an sich altijd te zien is. Ontsluit die collectie in plaats van haar op te sluiten in kunstwetenschappelijke dwarsverbanden. Laat ons vrij door de Neubau stiefelen en zelf de kracht en de schoonheid van de vrije kunst ontdekken. Dan kan zomaar het volgende gebeuren:
Unter meine Türe
fand ich folgende Worte auf der Schwelle:
‘Heute öffnen sich die himmlischen Fenster’.…
Onder mijn deur
vond ik de volgende woorden op de drempel:
‘Vandaag gaan de hemelse vensters open.’Uit: Worte (1961)
No comment yet, add your voice below!