De Braziliaanse kunstenaar Ernesto Neto is met drie werken vertegenwoordigd op de zomertentoonstelling ‘Brasil, Beleza?!’ Twee daarvan staan op het Lange Voorhout. Sculpturen gemaakt van het loodzware, weer-en-wind-trotserende cortenstaal, dat gebruikt wordt voor de bouw van bruggen, schepen en andere robuuste constructies. Toch jeuken je handen om de oogstrelende sculpturen van Neto aan te raken en met de vloeiende vormen mee te bewegen.
De uit bloemvormen opgebouwde ‘Animal nature’ is als een grote, goedmoedige dikhuid die je even over zijn kop wil kroelen. En met de sculptuur ‘In the corner of life’ nodigt Neto je letterlijk uit om één te worden met het kunstwerk. In de beschutting van een “kamerscherm” van vloeiende, organische vormen hangt een zachtgroene hangmat. Terwijl om je heen het leven voortraast, kun je hier, in deze hoek, even uitblazen in de hangmat. Even tot jezelf komen.
Ernesto Saboia de Albuquerque Neto, zoals hij voluit heet, woont en werkt in Rio de Janeiro, een stad met twaalf miljoen inwoners. Hoe verhoud je je in zo’n miljoenenstad tot al die andere mensen, al die levens, al die lijven waar je dagelijks mee wordt geconfronteerd? Even rustig schommelen ‘In the corner of life’ is dan een weldaad.
Toch is dit geen kunstwerk dat zich terugtrekt uit de omgeving. Het is een driehoek met een open zijde naar ‘de wereld’. De andere twee zijden van de driehoek worden gevormd door de soepele, organische vormen die in het cortenstaal zijn uitgesneden. Het kunstwerk ademt. Het heeft een ziel en een rustige hartenklop.
Neto staat met zijn kunst in de traditie van het Neo-concretisme. Deze Braziliaanse kunststroming ontstond in de vijftiger jaren als reactie op het Concretisme, de abstract-geometrische kunst die vanuit Europa in Brazilië was geïmporteerd. In het Concretisme gaat het puur om de compositie van geometrische vormen. Elke verwijzing naar de natuur of naar de subjectieve expressie van de kunstenaar ontbreekt. In Nederland zijn de kunstenaars van De Stijl de bekendste vertegenwoordigers van het Concretisme.
Aanvankelijk werd deze strenge kunst begroet als een bevrijding van de (ideologisch-nationalistische) figuratieve kunst die in zich in Brazilië had ontwikkeld. Maar al snel deed zich een gemis voelen. Braziliaanse kunstenaars vonden het Concretisme naïef en een tikje kolonialistisch. Het was een te rationele benadering van de vorm. De Neo-concretisten formuleerden in 1959 in een manifest hun credo: Kunst moet een levend organisme zijn.
Neto zet die neo-concretistische traditie voort met zijn ‘bezielde’ organische kunstwerken. ‘Voor mij zijn lichaam en geest één ding, ze zijn altijd samen,’ aldus Neto. ‘Ik geloof in het sensuele lichaam en door de beweging van die lichaam-geest-eenheid maken we een verbinding tussen de dingen in de wereld, in het leven – door de manier waarop we aanraken, voelen, denken er ermee omgaan.’
Dit is het Braziliaanse antwoord op de westerse kunstbeschouwing: beleef het met je lichaam, niet alleen met je geest. Schommel in de hangmat ‘In the corner of life’, aai de zachte vormen van ‘Animal nature’ en hoor hem zachtjes knorren. Of ben je het zelf?
Afbeeldingen van boven naar beneden:
– In the corner of life, Ernesto Neto, 2013 (foto: Enny Kleikamp-van Leeuwen)
– Animal nature, Ernesto Neto, 2013
No comment yet, add your voice below!