Mutatis mutandis

Naast de fascinerende zomerexpositie Mensbeeld-Mensbeest in de grote zaal van museum Beelden aan Zee is in de kleine zaal een heel ander mensbeeld te zien. De mens wordt hier weergegeven als een evoluerend geheel van cellen en microscopische organismen, in beton gegoten. A Mutating Story is de titel van deze intrigerende tentoonstelling van de Nederlandse kunstenaar Jacob van der Beugel (1978). Het is een verhaal van elementaire menselijke deeltjes (de cellen) die op microscopisch niveau een dramatische ontwikkeling doormaken.

Blikvanger van de expositie A Mutating Story zijn de vier levensgrote panelen die strategisch in de ruimte staan opgesteld. Licht achterover hellend, bijna als coulissen, staan de grote betonnen platen zigzag in de ruimte. In de warme en aardse kleuren van het prachtig gepolijste beton ‘bewegen’ allerlei kleine, keramische vormen; baksteenrode, gele en grijze cellen die tussen de grillige doorgesneden kiezelvormen zweven.

De enorme panelen nodigen uit om ze van links naar rechts en van voor naar achter ‘te lezen’. Al voortschrijdend tussen de panelen ontrolt zich de Mutating Story. Op mij had dit kunstwerk een sterke emotionele werking. Ik las een verhaal met een dramatische afloop.

In Mutation 1, het eerste paneel, zag ik ongeschondenheid. De kleur van het beton – de oersoep waar de cellen van keramiek in drijven – verloopt vloeiend van een warm incarnaat via geel naar grijs. De cellen hebben organische ronde vormen en slechts hier en daar zijn de kleine, rechthoekige verhogingen te zien, die ‘een punt van verandering voorstellen’. De ‘veranderingsblokjes’ nemen naar rechts in aantal toe.

Het tweede paneel, Mutation 2, is veel bleker. Vanaf het midden naar rechts zien we ook meer zwarte elementen in de oersoep en de veranderingsblokjes zijn donkerder en bevatten geschonden cellen: om de keramieken kern heen zit soms een kleverige materie. In de rechterbovenhoek van het paneel is een put geslagen in het gladde oppervlak, het beton is hier ruw en bobbelig.

 

In Mutation 3 zie ik strijd. Dit paneel verloopt van koortsachtig rood naar grauw. In het koortsachtige gedeelte zijn afgebakende witte vlekken waar veel veranderblokjes zijn geconcentreerd. Om die vlekken zwermen allerlei kleine zwarte deeltjes. In de rechterhelft lijkt deze ‘afweer’ niet meer te werken en zwermen de zwarte deeltjes en de veranderingsblokjes (met donkere, aangeslagen kernen) uit in de oersoep.

Mutation 4 las ik als het antwoord op deze aanslag. De kleur van de oersoep verandert hier grillig van geel naar grauw naar rood. Er zweeft veel ‘rommel’ in de oersoep, zwarte en metalen deeltjes, vaak met hoekige uitsteeksels. Het meest opvallend is dat de keramische cellen nu gevat zijn in metalen mallen. Ze zijn perfect rond en in de rechterhelft perfect vierkant.

Aan de uiterste rechterrand van dit paneel – het einde van A Mutating Story – hebben de keramische cellen weer een incarnaat-kleur. Ze zitten nu alleen wel opgesloten in vierkante vormen én ze zijn gerangschikt in ordelijke, mathematische (algoritmische?) patronen. Veilig, maar onvrij.

Ik las deze expositie als een indringend verhaal over de mens, mutatis mutandis mijzelf, in wisselwerking met de omgeving. Het verloop verontrustte me; het verhaal begint ongeschonden, het eindigt onvrij. Gelukkig is in de bibliotheek van het museum nog comic relief te vinden van A Mutating Story. Tussen de kunstboeken staat Expression Repression (The Missing Story); een grappig kunstwerk van stoffige bibliotheekboeken, ritmisch gerangschikt tussen keramische plaatjes, die als alfabet-labels tussen de boeken staan.

Het zijn boeiende verhalen in museum Beelden aan Zee. Ga ze lezen.