Mensbeest op afspraak

Op 13 maart werd in museum Beelden aan Zee de expositie Mensbeeld-Mensbeest, Germaine Richier aan Zee geopend en de volgende dag ging Nederland op slot. Niemand heeft de expositie bekeken. Daar stonden ze, de ruige mensbeesten van Germaine Richier. Wat waren ze zonder hun prooien, wij dus, de bezoekers, die ons kunnen laten bijten door hun schoonheid?

Nu mogen we binnenkort weer naar het museum. Op afspraak. Hoe zal het zijn? Het museum heeft een hele rits maatregelen ingesteld om het bezoek coronaproof te maken. Er is een eenrichtingsroute door de expositie uitgestippeld. Ach, wat een offer! Zo directief hoort een museum helemaal niet te zijn, maar het kan niet anders.

Zou ik die route twee of meer keer kunnen lopen? Tegen de stroom in mogen gaan? Of moet ik subiet exit via het terras? Ik ben gewend om vaak terug te keren naar beelden om indrukken te vergelijken, gedetailleerder te kijken of nieuwe samenhangen te ontdekken. Kan dat nu ook, of gaat de tijd – en de ruimte – die ik dan opsoupeer ten koste van die van andere bezoekers?

Aan de andere kant, het kan ook juist iets moois hebben als het zo uitzonderlijk is om kunst te bekijken. Ik herinner me mijn bezoek aan Het Laatste Avondmaal, het beroemde fresco uit 1498 van Leonardo da Vinci in Milaan. Hier worden bezoekers beperkt toegelaten om de kwetsbare wandschildering zoveel mogelijk te beschermen.

In een nauw gereguleerd tijdsschema mocht het publiek onder begeleiding van een museummedewerker in kleine groepjes de voormalige refter van het klooster betreden waar Leonardo zijn kunstwerk schilderde. Ik herinner me de thrill toen ik over de drempel stapte; nu zou ik het werk in levenden lijve zien!

Ik had al eindeloos veel afbeeldingen van (details van) Het Laatste Avondmaal gezien, ik had er al van alles over gelezen, maar daar stond ik, met ongeveer 25 andere ‘gelovigen’ oog in oog met het echte werk! Vijftien minuten hadden we, dus ik moest razendsnel met wijdopen zintuigen het meesterwerk in mij opnemen. Ik bleef tot op het laatst hangen, de suppoost moest mij echt dringend verzoeken de ruimte te verlaten.

Het werk heeft een overweldigende indruk op me gemaakt, die misschien wel is versterkt door het gevoel van exclusiviteit waarmee het bezoek was omgeven. Zou ik dat weer ervaren als ik in een strak geregisseerde vorm de expositie Mensbeeld-Mensbeest bezoek?

Ik heb mij uitgebreid voorbereid en al veel afbeeldingen van Richiers werk gezien in de catalogus en online. En hoewel de beelden van Germaine Richier absoluut geen religieus thema hebben – anders dan Leonardo’s afbeelding van het laatste avondmaal van Jezus met zijn leerlingen – zijn ze in hun rauwe schoonheid toch op een bepaalde manier spiritueel.

Richiers figuren stralen een oerkracht uit; een vernietigende, maar ook vitale kracht. Vaak zijn de ledematen van de mensbeesten door onderlinge lijnen verbonden, een patroon dat doet denken aan het pentagram. In haar etsen en in haar sculpturen maakt Richier wonderlijke combinaties van menselijke, dierlijke en geometrische vormen. Als een spin die een perfect geometrisch web maakt. Is de Araignée een zelfportret? Of de Fourmi? Of zijn ze het allemaal?

Ik heb een afspraak met het Mensbeest op 1 juni. Ik hoop dat haar rauwe oerkracht zo sterk is dat ik tijdens mijn anderhalvemeter-bezoek toch geraakt word.