Lindeliefde

Aan het begin van de zomer bloeit de linde. In alle steden en parken hangt tot laat in de avond de geur van lindebloesem; zoet, zacht, bijna strelend, als een liefkozing. Alles aan de linde is zacht zonder zoetsappig te zijn. Het hout leent zich goed voor houtsnijwerk. Veel middeleeuwse heiligenbeelden zijn gesneden uit lindehout en de eerste drukkers gebruikten letters van lindehout in plaats van loden letters.

De kleur van de bloeiende linde is zachtaardig geelgroen. De lichtgele bloesems bungelen in trosjes tegen een achtergrond van groene, hartvormige bladeren. Als de zomerbries door de zilverlinde waait, zien we even de opwaaiende zomerjurkjes van de zilveren onderkant van het blad. Speels, efemeer, licht, dat is de linde.

In oude Scandinavische verhalen huisden elfen en feeën in de linde. En in de Germaanse cultuur was de lindeboom gewijd aan Freya, godin van de vruchtbaarheid, liefde en gerechtigheid. Onder de linde werd recht gesproken.  Vaak stond de linde op een centrale plaats in het dorp of het landschap. Een linde voor je woning beschermde het huis tegen kwade geesten.

In het Duits betekent lind zacht, meegaand, toegevend. Componist Gustav Mahler (1860-1911) zette een gedicht van de romantische Duitse dichter Friedrich Rückert (1788-1866) op muziek. De dichter speelt met de betekenis ‘zacht’ van het woord lind en Mahler laat de geur langzaam door de ruimte zweven.

Ich atmet’ einen linden Duft
Im Zimmer stand
Ein Zweig der Linde,
Ein Angebinde
Von lieber Hand.
Wie lieblich war der Lindenduft!

Wie lieblich ist der Lindenduft,
Das Lindenreis
Brachst du gelinde!
Ich atme leis
Im Duft der Linde
Der Liebe linden Duft.

Vertaald:

Ik ademde een zachte geur
In de kamer stond
Een twijg van de linde,
Een geschenk
Van een lieve hand.
Hoe lieflijk was de lindegeur!

Hoe lieflijk is de lindegeur,
Het lindetakje
Brak jij zachtjes af!
Ik adem licht
In de geur van de linde
De zachte geur van de liefde.

Net als bij de romantische componist Franz Schubert (1797-1828) symboliseert de linde bij Mahler vooral de herínnering aan de liefde, het verlangen naar een niet-aanwezige liefde. Er spreekt een grote Sehnsucht uit de liederen die Schubert en Mahler aan de linde wijden. De melodie meandert heen en weer tussen mineur en majeur, wat een sterk weemoedig verlangen oproept.

Tijdens de Frisse Blik Wandeling ‘De bloeiende linde; van mineur naar majeur’, die ik op vrijdag 23 juni in Landgoed Clingendael zal houden, laat ik een aantal van die Sehnsucht-liederen horen. Onder de groene, geurende linden van het park zal het gevoel meebewegen met de mineur- en majeurklanken van de romantische muziek, meanderend tussen verlangen en vervulling.

Unter der Lindenbaum, der hat
Seine Blüthen über mich geschneit,
Da wußt ich nicht, wie das Leben thut,
War alles wieder gut! Ach, alles wieder gut!
Alles! Alles! Lieb’ und Leid!
Und Welt und Traum!