Italiaanse zomer aan zee

Na de lockdown heeft museum Beelden aan Zee zijn deuren weer geopend voor een Estate Italiano, een Italiaanse zomer. De hoofdmoot van deze Italiaanse zomer is de expositie Façade met beelden van de Pools/Italiaanse beeldhouwer Igor Mitoraj (1944-2014). De marmeren beelden en levensgrote bronzen hoofden – waarvan de bekendste het masker Light of the Moon is, dat sinds jaar en dag op het duin bij het museum ligt – roepen de sfeer op van zomerse vakantiedagen in Italië.

En inderdaad waande ik mij in Rome toen ik op een warme dag de expositie bezocht. De gefragmenteerde lichaamsdelen van Mitoraj deden mij denken aan de fragmenten van het reusachtige beeld van Constantijn de Grote op de binnenplaats van de Capitolijnse musea en zijn geïdealiseerde marmeren figuren riepen associaties op met de martiale beelden uit het Stadio dei Marmi, het in de twintiger jaren gebouwde Olympische sportcomplex.

Veel van de bronzen beelden van Mitoraj zijn open van achteren. Vaak ontbreken de hoofden en armen van de klassieke tors of is juist de romp weg en is alleen (een deel van) een gezicht te zien. De beelden zijn als het ware kostuums en maskers waarmee je je kunt vermommen of kleden. Het kwam op mij dan ook logisch over dat de vormgeving van de expositie is gedaan door couturier Mart Visser.

Façade is een streling voor oog, oor en neus. De bronzen en marmeren beelden van Igor Mitoraj zijn van een klassieke schoonheid. In de zaal klinkt cryptoklassieke muziek en eens in de zoveel tijd gaat een medewerker rond met een parfumverstuiver, waarna er een speciale geur door de zaal zweeft. Met deze styling wil Mart Visser de expositie aanbieden als een totaalervaring.

Toch zijn er in al deze gestileerde schoonheid, goddank wat mij betreft, af en toe haakjes waar je oog aan blijft hangen en die uitnodigen tot vragen stellen. Zo zitten in de fraai gewelfde vormen van het bronzen beeld Ithaka overal roestige spijkers. De mooie, golvende vrouwelijke figuur, die een vierkante bak vasthoudt met een hoofd erin, lijdt pijn. Is het Penelope, die wacht op de terugkeer van Odysseus?

Een ander mooi dramatisch element zag ik in het marmeren beeld Eros Alato con Mano. Een grote, omzwachtelde hand legt zich om de buik van een gevleugelde vrouwentors. In dat gebaar zit tederheid maar misschien ook wel het verlangen om eros vast te houden. In een gipsen versie van het beeld, Gips Eros II, is hetzelfde te zien, maar net iets anders. Hier is de tors niet gevleugeld en legt de hand zich op de heup, alsof hij de figuur ondersteunt of stabiliseert.

Ook verrassend is het beeld Piede con Mano met de hand die zich om de enkel sluit. De hand en de voet zouden van een en dezelfde persoon kunnen zijn, die zich dan ongelukkig moet bukken, maar het kan ook een hand zijn die verhindert dat iemand anders zich uit de voeten maakt. In het bronzen beeld Ikaria op de binnenplaats zien we opnieuw een stevige hand die zich om de enkel van de ‘Ikarische’ sluit. Wil hij voorkomen dat ze wegvliegt? Of wil hij mee omhoog?

In dit soort details zit een spanning die vragen oproept. Voor mij is dat de reden om goed naar de beelden te kijken. De ‘zomercollectie’ van museum Beelden aan Zee zit vol kleine ongerijmdheden en dat maakt deze expositie de moeite waard.

Afbeelding boven dit artikel: Gips nr. 39 Staande hand

NB. Op 5 juli vindt opnieuw een opname plaats van mijn lezing MEE NAAR HUIS. Kort daarna zal deze registratie online te zien zijn. Ik houd u op de hoogte.