In het land der blonde duinen

Museum Beelden aan Zee bestaat 25 jaar en dat jubileum vieren ze met drie grote tentoonstellingen van toonaangevende kunstenaars. De eerste jubileumtentoonstelling was ‘Carel Visser: Genesis’. In eerdere blogs heb ik al over deze expositie geschreven. De scheppingsvreugde van Vissers beelden op die expositie werkte heel aanstekelijk, ook op de gasten met wie ik in het museum mijn verjaardag vierde.

Aan het eind van het jaar komt er een grote tentoonstelling van de beelden van Niki de Saint Phalle: ‘Nana’s aan Zee’. Met de lichtvoetige, corpulente dames die rondhuppelen in bontgekleurde badpakken sluit het museum dit jubileumjaar af. Ik ga mij de komende weken verdiepen in leven en werk van Niki de Saint Phalle. Tijdens de expositie zal ik weer een aantal keer in de bibliotheek van het museum een zondagochtendlezing geven over Niki’s Nana’s.

Op dit moment staat in het museum de expositie ‘Jaume Plensa’. De ondertitel van deze tentoonstelling is ‘Don’t touch, caress!’ en daarmee is de toon gezet. De grote, oogstrelende beelden van de Spaanse beeldhouwer Jaume Plensa (Barcelona, 1955) mogen niet aangeraakt worden, ze dienen gestreeld te worden. Als een soort Paaseilandkoppen staan zeven van zijn bekende langwerpige vrouwenhoofden opgesteld in een gebogen lijn die perfect de ronding van de ruimte volgt.

De vrouwenhoofden omzomen een “binnentuin”: zeven bomen staan op kleine heuveltjes van aarde, de kruinen reiken tot in de glazen overkapping van de ruimte. De warme zomerbries die door het museum waait, laat het jonge groen dat uit de aarde opschiet – het ‘onkruid’ – zachtjes wuiven. Aan de voet van elke boom zit de kunstenaar zelf in brons, hij heeft zijn armen en benen om de stam heengeslagen en op zijn lichaam staan de namen van grote rivieren die over de hele wereld stromen.

In deze binnentuin voel je opnieuw wat een prachtig gebouw het museum toch is. Architect Wim Quist heeft met dit gebouw uit 1994, met zijn halfronde vormen, de lichtinval, het zandkleurige beton van de wanden en de vloer, perfect de illusie geschapen dat je hier in een duinpan bent. De ramen in het dak bieden vergezichten op de blauwe hemel waar alleen meeuwen doorheen zeilen, de binnenplaatsen zijn afgezoomd met golvend helmgras en in de fenomenale Zeezaal tekenen de sculpturen zich af tegen de altijd fascinerende achtergrond van de Noordzee.

Hier, in het land der blonde duinen, kan je eindeloos ronddwalen tussen de beelden die la condition humaine weerspiegelen. Op een van de toelichtende teksten aan de muur van het museum las ik een mooie omschrijving van het doel van Theo en Lida Scholten, de stichters van dit museum: “het verzamelprofiel van de Scholtens: la condition humaine als thema, het ambachtelijk vervaardigde object als drager, het stimuleren van jong talent als ideëel streven, internationale scoop als venster.” Jaume Plensa, van wie zij al vroeg een werk kochten, past perfect in dit verzamelprofiel.

Het wonderlijke is dat ik moeite had om me over te geven aan de retoriek van Plensa. Wonderlijk, omdat ik bij Arp toch al flink wat ervaring heb opgedaan met de droomkwaliteit van beelden. Ook Plensa doet met zijn sculptuur een appel op ons vermogen te dromen. Het verschil is, denk ik, dat Plensa kant-en-klare beelden aanbiedt, waarin de droom al een vorm heeft gekregen, terwijl bij Arp het accent juist ligt op de voortdurende vervloeiing van droombeelden; het ene beeld vloeit voort uit het andere en de vorm ligt geen moment vast.

Toch las ik een uitspraak van Plensa die heel waardevol is (en die ook door Arp zou kunnen zijn gedaan): ‘Niet het object zelf is van belang, maar de energie die ervan uitgaat en de verbanden met zijn omgeving.’ Misschien is dat wel wat deze expositie zo bijzonder maakt; de energie die uitgaat van Plensa’s beelden en de manier waarop het museum als een prachtig duinlandschap om die beelden heen ligt.

Een zomerexpositie die de moeite waard is. Tot 22 september.