In de Rai in Amsterdam is deze zomer een bijzondere expositie te zien; alle 350 schilderijen van Rembrandt zijn bij elkaar gebracht en hangen daar op chronologische volgorde in hun originele staat. De digitale prints ervan dan. Deze tentoonstelling, getiteld Discover Rembrandt, laat prints van Rembrandts schilderijen zien ‘alsof ze zojuist Rembrandts atelier hebben verlaten’, aldus Ernst van de Wetering, de grote Rembrandtkenner die nauw betrokken is geweest bij de totstandkoming van de expositie.
Ik was gisteren op deze tentoonstelling en ik werd volledig ondergedompeld in het werk van de schilder die ik door mijn lezing al meen zo goed te kennen. Het was een Rembrandtbad. Natuurlijk hangen er niet de ‘echte’ schilderijen, maar wat deze expositie voor mij bijzonder maakte is dat hij zo compleet is. Veel schilderijen ken ik alleen maar uit boeken of via google, want Rembrandts werk hangt vaak in verre musea of is verdwenen in privécollecties. Hier hangen ze allemaal, op ware grootte en in de juiste samenhang met andere schilderijen.
De expositie biedt veel verrassingen. Bijvoorbeeld de felle kleuren in Rembrandts eerste schilderijen, maar ook de rake taal van de handen in zijn vroege schilderij ‘De berouwvolle Judas brengt de zilverlingen terug’ (in privécollectie). In een sfeervol clair-obscur zit daar de handenwringende Judas op zijn knieën die zijn verradersloon de tempel heeft ingesmeten. Maar de dikke, zelfvoldane priesters willen niets meer van hem weten, ze maken afwerende gebaren. Boven de groep priesters uit torent een man met één onheilspellend oog, een figuur die vaker zal opduiken in Rembrandts werk; onder andere als Saul en als Claudius Civilis.
Ik werd ook getroffen door het schilderij dat Rembrandt al heel jong van zichzelf maakte; de ‘Studie in de spiegel (de menselijke huid)’ uit 1628. Rembrandt is 22 jaar als hij deze studie maakt, en we zien een melkmuiltje met een vlassig baardje, maar we zien ook hoe sterk Rembrandt zichzelf hier portretteert. Hij lijkt het hoofd met een ruk opgericht te hebben en zijn mond staat open (roept hij iets?), de prachtig geschilderde jonge huid van zijn wang en knobbelneus contrasteert sterk met de schaduw die het grootste gedeelte van zijn gezicht bedekt: wat een bravoure!
Her en der hangen op de expositie toelichtingen die de schilderijen in een bepaalde context plaatsen. Zo ontdekte ik een leuk verhaal rond Rembrandts ‘Zelfportret in oosterse kleding met hond’ uit 1631. De hond namelijk is pas in 1633 toegevoegd, toen Rembrandt net Saskia had leren kennen en tot over zijn oren verliefd op haar was. Hij heeft zijn jonge vrouw in een oosters kostuum gestoken en als zijn wederhelft geschilderd op een pendant. Helaas is de pendant ‘Saskia in oosters kostuum’ verloren gegaan. Om de huwelijkstrouw te benadrukken had Rembrandt bij zichzelf een poedel toegevoegd. Die versie is bewaard gebleven.
Erg ontroerend vond ik het eerste zelfportret van Rembrandt na de dood van Saskia in 1642, het ‘Zelfportret met baret en rode mantel’ uit 1645. In mijn lezing leg ik uit hoe dit verlies een keerpunt in zijn leven vormde, maar hier zag ik vooral het verdriet. De Rembrandt die mij hier aankijkt staat als het ware aan het begin van zijn ‘weg naar binnen’. Vanaf nu maakt hij alleen nog maar werk waarin hij zich vrij kan uiten. Wars van de smaak en de mode van zijn tijd schildert hij werken die een enorme diepte hebben. Hij gaat vrij met zijn materiaal om; de verf wordt ruw opgebracht en met zijn expressieve, ‘woeste’ schilderijen drukt hij diepe emoties uit.
Tot mijn vreugde hangen ‘De Joodse Bruid’ en het ‘Familieportret’, allebei uit 1665, naast elkaar. Nu kun je zien hoe verwant deze twee doeken zijn, zoals ik in mijn lezing al aangeef. De liefdevolle verbintenis tussen de twee mensen op het ene schilderij wordt weerspiegeld in het liefdevolle, harmonieuze gezin op het andere doek. Overigens mag je op deze expositie de Joodse bruid ook aanraken. Er hangt een getrouwe 3D-print van het schilderij en Rembrandts dikke, ‘levende’ verflagen zijn hier letterlijk tastbaar.
Een aanrader, deze expositie ‘Discover Rembrandt, his life and all his paintings’. Hij duurt tot 1 september, dus ik ga ongetwijfeld nog een keer terug om een duik te nemen in het weldadige Rembrandtbad. Ik wens u ook een mooie zomer, met verkwikkende baden.
No comment yet, add your voice below!