Het regent en het is november

Het regent en het is november:
Weer keert het najaar en belaagt
Het hart, dat droef, maar steeds gewender,
Zijn heimelijke pijnen draagt.

En in de kamer, waar gelaten
Het daaglijks leven wordt verricht,
Schijnt uit de troosteloze straten
Een ongekleurd namiddaglicht.

De jaren gaan zoals zij gingen,
Er is allengs geen onderscheid
Meer tussen dove errinneringen
En wat geleefd wordt en verbeid.

Verloren zijn de prille wegen
Om te ontkomen aan de tijd;
Altijd november, altijd regen,
Altijd dit lege hart, altijd.

Over dit prachtige gedicht November van J.C. Bloem heb ik al eerder een blog geschreven. Daarin legde ik de nadruk op de ‘vierslag’ aan het einde van het gedicht; het vier keer herhalen van het woord ‘altijd’. De stijlfiguur drieslag staat voor volledigheid (bijvoorbeeld: ‘te land, ter zee en in de lucht’), het vormt een driehoek met een punt. Maar een viervoudige herhaling staat voor geslotenheid, het is een omheind vierkant. Het lege hart is hier aan vier kanten ingesloten door ‘altijd’.

Ik ken dit gedicht uit het hoofd en reciteerde het de afgelopen dagen veelvuldig voor mezelf, terwijl de regen tegen de ramen kletterde en een ongekleurd namiddaglicht in de kamer hing. En, hoe deprimerend de sfeer ook is die in het gedicht wordt beschreven, toch ontroert het me en geeft het troost. En dat komt misschien wel door de klank en het metrum van die laatste twee regels.

Het is als een ontroerend stuk muziek; op papier gebeurt er niets, maar als je de klanken voortbrengt, de noten in hun samenhang laat klinken, gaan ze werken. Zo ook bij dit gedicht. Ik begrijp de betekenis van de woorden, maar als ik de dichtregels hóór, gaat er een troostend gevoel van uit. Een gevoel dat sterkt.

Er gebeurt in deze grauwe november-maand een hoop dat me somber stemt. De verschrikkelijke oorlogsbeelden, de polarisatie in de samenleving, de schijnbaar onbeheersbare klimaatproblemen, het vraagt veel veerkracht om daar niet blijvend somber van te worden.

De melancholie die dit gedicht bij me oproept is een krachtig gevoel. Het biedt geen oplossing, maar het brengt me bij de kern; het hart. In mijn vorige blog Deutschland im Herbst heb ik ook al geschreven over de ´heilzame´ werking van de melancholie. Het is een sterke impuls om bij jezelf te rade te gaan.

Door de tranen van de melancholie spoelt de opsmuk weg en beland je bij de kern, een hart dat misschien leeg is, maar dat weer gevuld kan worden. November biedt geen oplossing voor de somberheid, maar als je het gedicht hardop uitspreekt, raakt het je in je hart. Dat is de kracht van de melancholie.