Vorige week was ik in Antwerpen om onderzoek te doen naar de kunstenaar Panamarenko (1940-2019). Hij woonde het grootste deel van zijn leven samen met zijn moeder en elf papegaaien in zijn ouderlijk huis in de Antwerpse volkswijk Seefhoek. Op de begane grond had zijn moeder een schoenwinkeltje, Goliatje geheten, dat hij ombouwde tot werkplaats. Daar, maar ook in het erboven gelegen woongedeelte werkte hij aan zijn fantastische, vliegende, varende, rollende en stappende ‘tuigen’.
Het huis is nu een museum, het Panamarenkohuis, en is in zijn oorspronkelijke staat te bezichtigen. Niet helemaal origineel, de papegaaien die vrij in de woning rondvlogen, zijn verdwenen en ook hun ‘vrij gedeponeerde’ uitwerpselen zijn opgeruimd. Maar de inboedel is nog exact zoals die was toen Panamarenko er woonde, inclusief de sigarettenpeuken en munten die Panamarenko overal liet slingeren. Dichterbij de kunstenaar kan je niet komen.
Het huis staat vol met (onderdelen van) projecten waar hij aan werkte; propellers, tandraderen, zwemvliezen, koepels van vliegende schotels, half-gedemonteerde machines en elektronische apparaten. De meubels zijn bezaaid met schroeven, snoeren, slangen, modellen van kunstwerken, gereedschappen, wapens, boeken over zeppelins en onderzeeërs en catalogi van exposities van Panamarenko. Er staan overal (opwindbare) blikken speelgoedfiguurtjes en modelbouwpakketten uit de speelgoedwinkel.
Aan de muren, die hij zelf had behangen met gefotokopieerde A4tjes, hangen ontwerptekeningen van projecten, foto’s van Panamarenko met zijn moeder en bevriende kunstenaars. Foto’s van de papegaaien. Foto’s van zijn happenings en projecten, zoals een foto waarin hij in een zelfgemaakt duikpak over de oceaanbodem wandelt. Een grote, ouderwets-aandoende duikhelm staat in een hoek op de grond.
Hier en daar slingeren nog kledingstukken van de kunstenaar; een slangenleren jasje, een duikpak, een uniformjasje met stropdas. Panamarenko leefde hier, omringd door zijn materialen waaruit hij al ‘knutselend’ kunstvoorwerpen schiep die alle fysieke wetten trotseerden en – in ieder geval in de verbeelding – de mens vrij lieten bewegen; te land, ter zee en in de lucht.
Tijdens de rondleiding door een enthousiaste gids dwaalden we met acht bezoekers, het maximum aantal toegestane mensen in dit overvolle huis, door de creatieve chaos van Panamarenko en zijn vrije geest kreeg ons te pakken. Er ontstond een gedeelde verwondering en opgetogenheid over de ongebreidelde scheppingsdrang van Panamarenko. De gids bood ons een drankje aan en met een lokaal Seefbiertje proostten we op de kunstenaar.
De klap op de vuurpijl was wel het helikopterplatform, dat Panamarenko in 2007 op zijn huis liet bouwen. Een achthoekig platform bovenop het dak van een gewoon woonhuis in een volkswijk. We mochten er niet op vanwege de veiligheid, maar een van de bezoekers, een liefhebber van miniatuur vliegtuigjes, had een drone bij zich. Toen we na de rondleiding weer buiten stonden maakte hij dronebeelden van het Panamarenkohuis met helikopterplatform.
Hoe toepasselijk dat de drone ons laat zweven boven het huis van Panamarenko, de kunstenaar die de menselijke geest vrij laat bewegen met zijn ingenieuze, zelf-geknutselde machines. Naar sterren gaat het, of naar Nova Zembla in een onderzeebootje. Wat een vrijheid! Over deze inspirerende kunstenaar maak ik een lezing getiteld Los! Kunst en vliegwerk van Panamarenko. In december gaat de lezing in première. Zie Agenda.
No comment yet, add your voice below!