Fluïdum

Dat de dingen zijn zoals ze zijn is handig. En geruststellend. Op een stoel kun je zitten, schoenen wachten tot ze worden aangetrokken om te gaan lopen, dag en nacht wisselen elkaar af en brood wordt gemaakt van meel, dat gemaakt is van graan, dat wordt verbouwd op het land.

Als je vragen gaat stellen bij de dingen, als je je gaat afvragen of de dingen ook iets anders kunnen zijn dan ze zijn, begeef je je op kunstzinnig terrein. Een kunstenaar die dat terrein tot in alle uithoeken heeft doorkruist, is de beeldhouwer en dichter Hans Arp.

Onbevangen speelt Arp met de dingen die wij voor waar aannemen. Bij hem hebben de dingen geen vaste vorm. In zijn sculpturen gaan vormen vloeiend in elkaar over en ook in zijn poëzie krijgen woorden nieuwe ‘vormen’.

Zijn gedichten werken als een kindertekening; woorden en begrippen zijn in een nieuwe context geplaatst en roepen nieuwe beelden op. Een vork bijt van zich af, in een schelp ligt een traan, een mens gaat als een Arabische één de trein in en komt er als een Romeinse één uit.

Arp gebruikt in zijn gedichten hoofdletters noch interpunctie zodat de woorden zich vrij kunnen ontwikkelen. Betekenissen vloeien in elkaar over, ze vormen een fluïdum. Bijvoorbeeld in het gedicht ‘2’

mein tisch fällt auf den rücken und streckt
die vier beine von sich

unter meinem bett schaut einer meiner schuhe hervor
o du wahrzeichen der sinnlosen betriebsamkeit
o du jammervoller morscher schwan
wohin hat sich dein bruder verirrt
in den anlagen des irrsinns
in einer tropischen ecke meines zimmers
träumt er vom laufen laufen
er trägt seinen stiefelknecht auf dem rücken
wie ein ross einen ritter

da ist doch dieser knopf ein anderer geselle
seit monaten liegt er weise auf dem gleichen platz
ein göttlicher nabel ist er
ich will ihm eine pyramide errichten

meine ohren schlafen noch in meinem bett
sie lauschen in die unendlichkeit
mein bett ist ein silberner fisch
.

Vrij vertaald:

mijn tafel valt op zijn rug en strekt de vier poten omhoog

van onder mijn bed kijkt een van mijn schoenen naar buiten
ach jij teken van zinloze nijverheid
ach jij treurige mottige zwaan
waar is je broertje gebleven
in de complexen van de verdwaalde geest
in een tropisch hoekje van mijn kamer
droomt hij van lopen lopen
hij draagt zijn laarzenknecht op zijn rug
als een paard een ridder

dan is deze knoop toch een ander ventje
al maanden ligt hij wijs op dezelfde plaats
een goddelijke navel is het
ik wil een piramide voor hem oprichten

mijn oren slapen nog in mijn bed
ze luisteren naar de oneindigheid
mijn bed is een zilveren vis
.
(Uit: vier knöpfe  zwei löcher  vier besen, 1924/1930)

Arp daagt je uit om met een soepele geest naar de wereld te kijken. Alles beweegt en vloeit in elkaar over en zo ontstaan inspirerende nieuwe beelden. In het voorjaar van 2018 zal ik een lezing geven over Arps fluïdum.

Voor het nieuwe jaar wens ik u een soepele geest en inspirerende beelden.

Bovenste afbeelding: Muschelkristall, Hans Arp, 1938