Eugène Dodeigne

Op de expositie Mensbeeld-Mensbeest stond ik plotseling oog in oog met twee beelden van de Belgische beeldhouwer Eugène Dodeigne. Jaren geleden zag ik in park Middelheim in Antwerpen zijn beeldengroep Drie staanden en vanaf dat moment ben ik gegrepen door zijn kunst. Deze drie indringende menselijke figuren, die Dodeigne met krachtige gebaren uit harde steen heeft gehouwen, zijn ruw en gevoelig tegelijk. Ze maakten grote indruk op me.

In museum Beelden aan Zee staan tussen alle bronzen van Germaine Richier twee arduinen beelden, gemaakt door Eugène Dodeigne: Het graf van de storm en De schaduw van de orkaan. In 1956 hakte Dodeigne deze beelden naar een ontwerp van Germaine Richier, die toen al ernstig verzwakt was door de ziekte waar ze drie jaar later aan zou overlijden.

De beelden van Dodeigne zijn de meest abstracte figuren op de Richier-expositie. Toch kun je er, zeker in de context van de expositie, een ‘mensbeeld’ in ontdekken. Het grijze steen is in verschillende driehoekige vormen gekapt, die samen een ruitvorm vormen die als het ware met twee benen stevig op de grond staat.

Voor mij hadden de twee stenen beelden iets weg van grafmonumenten voor De storm en De Orkaan, de indrukwekkende bronzen man en vrouw, die Richier in respectievelijk 1947 en 1948 maakte. In de museumzaal staan ze min of meer in het verlengde van Het graf en De schaduw. Of andersom natuurlijk.

In de periode dat Dodeigne deze beelden maakte, gaat hij in zijn werk de harde steen nog niet zo meedogenloos te lijf als hij doet in zijn latere sculpturen. Zijn beelden zijn afgeronde, abstracte vormen waarin de beitel met kleine tikjes zijn sporen heeft achtergelaten. In zijn latere werk zal Dodeigne de ruwe kracht van het hakken en boren in de steen zichtbaar maken in pijnlijke, diepe groeven die in lange lijnen door het oppervlak snijden.

Ik weet niet of er sprake was van een vriendschap tussen Germaine Richier (1902-1959) en Eugène Dodeigne (1923-2015). Het getuigt in ieder geval van wederzijdse bewondering en vertrouwen dat zij hem haar werk liet uitvoeren. Ze moeten zich verwant hebben gevoeld en ik zie dat ze veel invloed op hem heeft uitgeoefend.

Na haar dood gaat Dodeigne houtskooltekeningen maken van menselijke figuren die in mijn ogen veel verwantschap tonen met de mensbeesten van Richier. Een aantal van Dodeignes getekende figuren is ook in brons gegoten en ik was verrast door de overeenkomsten die ik zag met de bronzen van Germaine Richier. De kop van de Herder van Les Landes van Richier zie ik terug in de koppen die Dodeigne maakte in de zestiger jaren.

Veel van de ruwgehouwen figuren uit het latere werk van Dodeigne lijken de handen naar het hoofd te brengen. Of ze trekken hun hoofd tussen hun schouders, zoals het marmeren beeld Cathédrale uit de vaste collectie van museum Beelden aan Zee. In die samengebalde houding zie ik de versteende energie van de bewoners van Pompeï, een kracht die ik ook bij Germaine Richier terugzie in haar beelden.

Ik ga mij verder verdiepen in het indrukwekkende werk van Eugène Dodeigne, maar zoveel is mij duidelijk: de reuzen van Dodeigne staan op de schouders van de Reus Richier.

Voor het najaar van 2020 staat een lezing gepland over Eugène Dodeigne. Hou de agenda in de gaten!