Matisse en Picasso hadden een wonderlijke vriendschap. Ze volgden elkaars werk op de voet, inspireerden elkaar, maar waren ook erg kritisch over het werk van de ander. Allebei zochten ze – én vonden ze – een manier om de beeldende kunst te bevrijden uit het keurslijf van de laat-negentiende-eeuwse esthetiek.
Maar terwijl bij Matisse die revolutie zich vloeiend voltrok – de conventies van perspectief en figuratie losten bij hem uiteindelijk op in het ‘ruimteloze’ universum van zijn knipsels – ging Picasso radicaler te werk. Hij smeet het lijnperspectief aan stukken en bouwde met de scherven een nieuwe ruimtelijkheid.
Hoewel Picasso Matisse bewonderde en hij, misschien wel meer dan hij besefte, sterk door hem werd beïnvloed, was zijn kritiek op Matisses werk vaak vernietigend. Hij veegde de vloer aan met het decoratieve element in de schilderijen van Matisse, dat hij als een vulgaire filmische truc beschouwde. Volgens Picasso was een Matisse niets anders dan ‘een balkon waar een grote rode bloempot overheen is gevallen.’
De foto uit 1948 die boven dit blog staat, zegt misschien iets over de relatie tussen Picasso en Matisse. We zien Picasso, peuk in de mondhoek en een uitdagende blik in de ogen, met een bord waarop hij de kop van een faun heeft geschilderd. Het bord heet ‘Faun’, maar in een aantal artikelen kwam ik ook tegen dat het ‘Portret van Matisse’ wordt genoemd. De kop heeft alle kenmerken van een Picasso-faun: een ovaal wit gezicht in een donkere achtergrond, twee hoorntjes erboven, een lange neus, een sardonisch grijnsje en markante ogen die in dit geval buiten het hoofd uitsteken.
In mijn lezing ‘Kijken als Picasso’ leg ik een verband tussen deze Faun en de Geit, het lievelingsdier van Picasso, dat in brons gegoten op de expositie ‘Picasso aan Zee’ staat. Ook dat dier heeft een sardonisch grijnsje, een lange neus , twee hoorntjes en gekke ogen. Mijn stelling is dat bij Picasso Faun en Geit door elkaar heen lopen; allebei zijn het eigenzinnige, dwarse, beweeglijke wezens die soms flink op je zenuwen kunnen werken.
Picasso had een zwak voor zowel fauntjes als geitjes; springend en dansend bevolken ze zijn schilderijen en keramische werken. Portretteert pestkopje Picasso hier op dit bord zijn rivaal Matisse als een faun? Of als een geit? Opvallend is dat Matisses lijnvoering in de (zelf-)portretten die hij in deze tijd maakte veel overeenkomst vertoont met de Faun op het bord van Picasso.
De bronzen Geit van Picasso, die nu in museum Beelden aan Zee is te zien, is uit 1950. Ze heeft een bolle buik, ze is zwanger. Over Matisse heeft Picasso ooit het volgende gezegd: ‘Uiteindelijk hangt alles van jezelf af, van een vuur in je buik met duizend stralen. Niets anders is belangrijk. Daarom is Matisse Matisse… Hij heeft de zon in zijn buik.’
Geit, Faun, Matisse, Picasso; ze hebben de zon in hun buik.
Afbeeldingen van boven naar beneden:
– Picasso met een portret van Matisse in het atelier Madoura, 1948, foto via Financial Times
– La Chèvre, 1950, Bronze, Coll. Musée national Picasso, PAris, photo (c) RMN-Grand Palais (musée Picasso de Paris)/ Gérard Blot
– Masque (zelfportret), Henri Matisse, 1945, lithografie, Bibliothèque nationale de France, Parijs
– Portrait de Rabelais, Henri Matisse, 1951, Musée Matisse, Nice
No comment yet, add your voice below!