De vader van Raveel

In de schilderijen van Roger Raveel komt heel vaak een man met een pet voor, die rustig in de abstracte wereld van Raveel rondscharrelt. We zien de man meestal van opzij of op de rug. Hij is in de weer met een emmer of in de tuin, of hij kijkt naar een door Raveel geschilderd landschap. Die man is zijn vader. Een mooi onderwerp voor deze vaderdag 2021.

Roger Raveel (1921-2013) hield van zijn vader en van het dorp van zijn vader, Machelen-aan-de-Leie. Zijn leven lang heeft Raveel in dit dorp gewoond en altijd met zijn vader onder één dak. Na het overlijden van zijn moeder in 1946 woonde Roger tot in de zestiger jaren in zijn ouderlijk huis en toen hij daarna zijn eigen woning betrok, verhuisde zijn vader met hem mee. ‘Vader was molenaarsgast. Hij was een innerlijk krachtige natuur, maar een zwijger’, zegt Raveel over zijn vader.

De vader is op de schilderijen nooit realistisch weergegeven; soms is hij alleen een silhouet, en vaak bestaat zijn gezicht uit vlekken en strepen. Toch zijn er altijd de onmiskenbare elementen van de pet, het jasje met de hoekige schouder en vaak de grote handen die kalm aan het werk zijn. Er gaat een contemplatieve rust van de man uit; in een rustig tempo verricht hij alledaagse handelingen of bekijkt hij de wereld om zich heen.

Er is een mooi schilderij uit 1985, Vader plant een boompje in de witte ruimte van de aarde. Een man in een bruin pak, de pet als een witte ovaal op zijn hoofd, buigt voorover om met een stevige knuist een boompje in de witte aarde te zetten. Dit beeld zie ik terug in een schilderij uit 1991, Het serene (Gebogen man). Een gebogen figuur met een witte cirkel als hoofd maakt een vergelijkbaar gebaar. Op de vingertoppen van zijn enorme (lege) hand rust een wit vierkant. Het planten van een boompje door de vader is teruggebracht tot de kern; het serene.  

Zoals ik in mijn eerdere blog Maartse magie al schreef, kun je de witte vierkanten van Raveel zien als een ‘opening’ naar de spiritualiteit. Maar deze openingen naar de spiritualiteit zijn ook maar gewone dingen die af en toe even moeten uitrusten, zoals zo mooi te zien is op het schilderij Het vierkant rust even uit. Ook de vader rust af en toe even uit. Een ontroerend portret van Raveels vader is de tekening In de hoek van de canapé uit 1969. Zijn vader is nu een witte figuur die alleen wordt aangeduid door zijn (duidelijk herkenbare) contouren. De man zit op een geblokte canapé, een kussentje onder de arm. Tegen hem aan ligt de poes, ongetwijfeld spinnend.

Een jaar voor de dood van zijn vader maakte Raveel het schilderij Vader voor het vensterschilderij. De vader, nu met herkenbaar achterhoofd, staat voor een geschilderd schilderij van Raveel. Het is alsof hij door een venster naar het landschap van Machelen-aan-de-Leie kijkt: een heg, een akker, een wit huisje en een rij bomen. De spiritualiteit zit in de gewone dingen, in het landschap van een Belgisch dorp, in een huisje, in het planten van een boompje. De vader kijkt ernaar.

Roger Raveel kijkt naar zijn vader, die, scharrelend in de tuin, zittend op de canapé of staand voor een landschap, heel vanzelfsprekend het spirituele in het leven aanvaardt. Spiegel u aan de wijsheid van deze man, zegt Raveel met het schilderij uit 1962. Via een grote spiegel ben je opeens ‘in’ de wereld van de vader van Raveel. Spiritualiteit is heel dichtbij.

NB Op 5 juli wordt er in museum Beelden aan Zee opnieuw een opname gemaakt van mijn lezing MEE NAAR HUIS. Deze opname zal kort daarna online te zien zijn. Ik stuur u nader bericht.

Afbeelding boven dit artikel: Vader en Zoon, 1991