De Reuzin van Rotterdam

Op de expositie ‘Niki de Saint Phalle aan Zee’ kom je drie keer de Nana Santé tegen; één keer als litho en twee keer als sculptuur. Nana Santé is een grote, dikke Nana die met haar twee blauwe benen stevig op de grond staat. In de litho doemen achter haar hoofd en schouders drie slangen op.

De twee sculpturen van de Nana Santé zijn schaalmodellen die Niki in 1998 maakte voor de voorgevel van Asklepion, een museum over het menselijk lichaam dat in Rotterdam had moeten verrijzen. Vlak bij de Erasmusbrug zou deze Nana komen te staan: dertig meter hoog, uitkijkend over de stad en van buiten bekleed met de schitterende glas- en spiegelmozaïeken die het werk van Niki zo betoverend maken.

Het publiek zou tussen de benen naar binnen gaan. In het lichaam zouden dan op verschillende verdiepingen respectievelijk een baarmoedertheater, een harttheater en een braintheater komen. In de benen kon het publiek oefeningen doen voor de gezondheid.

Dit letterlijk schitterende idee is helaas nooit gerealiseerd. Omwonenden vreesden voor hun uitzicht en waren bang dat de mozaïeken te veel licht in de huizen zouden werpen. De gemeenteraad, samen met de Sijthoffgroep een van de belangrijkste financiers van het project, was bang dat het beeld het ‘maritieme karakter’ zou aantasten van een buurt waar onder andere het Maritiem Museum was gevestigd. ‘Een educatief centrum over gezondheid en het menselijk lichaam hoort daar niet bij. Zet het dan ergens langs de rijksweg’, aldus een gemeenteraadslid in 1997.

De begroting van het gezondheidsthemapark liep almaar meer op en de financiers twijfelden of het themapark voldoende bezoekers zou trekken. Sijthoff trok zich terug als geldschieter en het hele project ging niet door.

Wat een kans heeft Rotterdam laten schieten! De kans om met de Reuzin van Rotterdam letterlijk en figuurlijk een boegbeeld voor de stad te hebben. De boeg van een schip is van oudsher getooid met een vrouwenfiguur met prominente ‘voorgevel’. Deze Nana zou bij uitstek op haar plaats geweest zijn in een maritieme omgeving. Bovendien worden rivieren vaak door vrouwenfiguren gesymboliseerd en wat was er mooier geweest dan een Reuzin te hebben aan de oever van de Maas, de levensader van de stad?

Rotterdam heeft de kans laten schieten om vooroordelen over het lichaam van de vrouw, die vaak als platitudes worden geuit, aan de orde te stellen. Bezoekers waren via het geboortekanaal in het baarmoedertheater binnengekomen. Daar hadden ze de Nana-Power, de creatieve kracht van de vrouw, kunnen ervaren in het creëren van nieuw leven.

Eén verdieping hoger had het publiek via de tepels een prachtig uitzicht op de stad Rotterdam gehad. Je zou hierin een ironische variant kunnen zien van de uitdrukking ‘Mijn ogen zitten hier!’ die vrouwen vaak aanwenden om wellustige blikken af te weren. In het harttheater had het publiek anno 2019 alles kunnen leren over het vrouwenhart, dat fysiologisch anders in elkaar steekt dan het mannenhart. Ook in overdrachtelijke zin hadden de verschillen tussen mannen- en vrouwenharten hier aandacht kunnen krijgen. En misschien had er een EHBO-post kunnen worden ingericht voor gebroken harten.

In het braintheater had de discussie over artificiële intelligentie een prominente plaats kunnen krijgen. En in de benen: een sportschool aan de ene kant en een bioscoop aan de andere kant. Bewegen met lichaam en geest.

Oh, Rotterdam. In plaats van een bruisende Reuzin aan de Maas moeten we het nu doen met een robotachtig mannelijk Corpus, ergens langs de A44.

Nog drie keer geef ik de lezing ‘ROND en ROND en ROND, de wereld van Niki de Saint Phalle’ in museum Beelden aan Zee. De eerstvolgende is op zondag 29 december.
In 2020 geef ik de lezing ook elders. Zie Agenda.