De moeder van

Met de Panamarenkolezing en moederdag nog vers in het geheugen, plaats ik vandaag nog één keer een blog over Panamarenko, en wel over zijn moeder. Deze vrouw, Hortense, heeft een beslissende rol gespeeld in de carrière van haar zoon als kunstenaar. Zestig jaar lang woonde ze met hem samen, waarvan de laatste helft in de creatieve chaos in het huis aan de Biekorfstraat, het huidige Panamarenkohuis. Door haar voortdurende zorg kon Panamarenko zich helemaal wijden aan zijn fantastische uitvindingen.

Hortense was een volksvrouw, die aanvankelijk weinig moest weten van de artistieke aspiraties van haar enige zoon. Toen Panamarenko in 1955 was toegelaten aan de Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen, kwam hij uitgelaten thuis. ‘Ge moogt eens laten zien wat ge kunt’, zei zijn moeder, ‘Schilder maar een Bambi op die kale muur in de gang.’ En aldus geschiedde, op de muur in de gang keek Bambi je met grote ogen aan.

In 1970 verhuisde het gezin naar het huis aan de Biekorfstraat. Kort daarna overleed de vader van Panamarenko. De weduwe bleef nog 28 jaar met haar zoon in dit huis wonen, een huis dat zich steeds meer vulde met de materialen en gereedschappen die Panamarenko voor zijn tuigen nodig had. Ook kwamen er steeds meer dieren in huis; papegaaien, een toekan, een beo, een duif en een hond en al die dieren bewogen zich vrij door het huis. Temidden van die creatieve chaos bestierde Hortense het huishouden, ze kookte, deed de was, maakte (voor zover mogelijk) schoon.

Met een licht-ironische oogopslag bezag ze het werk van haar zoon. ‘Wanneer gaat ge nu eens iets schoons maken?’ vroeg ze hem vaak als hij weer een nieuwe uitvinding had gedaan. Maar toch hielp ze hem ook bij zijn eerste projecten; ze naaide het zeil voor het vliegtuigje Donderwolk en hielp mee met vlechten van rotan voor de kajuit van zijn zeppelin The Aeromodeller.

Hoewel Hortense niet uit een kunstzinnig milieu kwam en haar familie haar kommer en kwel voorspelde met een ‘kunstenaar’ als zoon, is ze altijd achter haar zoon blijven staan. Ze accepteerde de gekte en anarchie die Panamarenko om zich heen verspreidde. In het Panamarenkohuis hangen mooie foto’s van Hortense in gesprek met een papegaai of van Hortense die een dutje doet op de bank met een van die vogels op haar schouder.

Ze ging zelfs mee in het avontuur van Panamarenko’s projecten als hij weer eens een proefneming deed. Op haar oude dag  (ze was al 71 jaar oud) liet ze zich nog duchtig door elkaar rammelen toen ze, met haar zoon aan het stuur, een proefritje maakte in een hovercraft. Op hoge leeftijd (92) kreeg ze Alzheimer en moest ze het huis aan de Biekorfstraat verlaten. Haar laatste jaren sleet ze in een ‘ouwmannekeshuis’ waar ze in 2002 overleed.

Het is volkomen terecht dat het pleintje vóór het Panamarenkohuis vernoemd is naar deze vrouw die altijd achter haar zoon is blijven staan en die met haar toewijding en trouwe zorg het mogelijk heeft gemaakt dat Panamarenko zich helemaal kon wijden aan zijn tuigen. Sinds 2020 bevindt zich in het hart van de volkswijk Seefhoek in Antwerpen-Noord het Hortensia Sillis-plein, genoemd naar de moeder die de basis vormde waarop Panamarenko kon schitteren.