De lezing is Los!

Eergisteren, op vrijdag 18 maart, was de première van mijn lezing Los! Kunst en vliegwerk van Panamarenko bij Instituut Helikon in Utrecht. Wat was het heerlijk om na een uitstel van drie maanden weer voor een publiek te staan en mijn lezing over de kunstenaar/uitvinder Panamarenko te lanceren. Het publiek van Helikon, de organisatie die lezingen geeft in de ruimtes van het Instituto Cervantes, reageerde enthousiast; er werd gelachen en bij bepaalde dia’s klonken er zelfs aahh’s en oohh’s. Kortom, we kregen vleugels.

Ik had deze lezing vorige zomer gemaakt in opdracht van Heleen Rippen, directeur en programmeur van Helikon Utrecht. De lezing maakte deel uit van een reeks lezingen die gepland stonden voor de periode rond Kerst 2021 met als thema Vleugels krijgen! En Panamarenko’s kunst past daar op een vederlichte en aanstekelijke manier in. Zijn geestige en speelse ‘tuigen’ laten je dromen van onbekommerd vliegen, zweven of varen. Of ze laten je met grote sprongen door de Alpen huppelen.

Ik nam mijn publiek mee op een reis door het leven en werk van Panamarenko. Ik liet zien hoe hij in Antwerpen leefde in een creatieve chaos, bevolkt door papegaaien, een beo, een duif en een toekan.

Toen hij in 1972 zijn fantastische zeppelin The Aeromodeller op de Documenta in Kassel ten toon stelde, verblufte hij daarmee het publiek. En ook in de lezing ontlokte de dia van de zeppelin kreten van bewondering aan het publiek, net als de ijle vliegtuigjes Grote Quadru Flip-Flop (met insectenvleugels) en IJsvogel (met vogelvleugels).

Er werd gelachen bij de vliegende rugzakjes die Panamarenko in een atelier hoog in de Alpen ontwierp en waarmee hij – zo willen de promotiefoto’s ons doen geloven – jodelend over de berghellingen sprong.

Ik vertelde hoe Panamarenko het vlieg-tuig Brazil maakte; twee opvouwbare vleugels, die je na een forse aanloop uitklapt zodat je vrij kunt wegvliegen. De naam van deze uitvinding had Panamarenko ontleend aan een science-fiction film waarin de held met machtige vleugelslagen de vrijheid tegemoet vliegt. Deze droom van vrijheid vertaalt Panamarenko in zijn geestige uitvinding Brazil; neem een aanloop tot je veertig kilometer per uur loopt en sla dan je vleugels uit. Je bent vrij!

In de lezing nam ik mijn publiek ook mee het water in. Ik vertelde over het verrukkelijke duikbootje PAHAMA, waarmee Panamarenko vanuit Antwerpen naar Spitsbergen en Nova Zembla zou reizen. Een Kuifje-avontuur. En ik liet het ‘Kuifje-avontuur’ zien van de wandeling over de zeebodem, waar je ontspannen kunt rondlopen met een reisgids in je hand, dankzij de duikhelm Portuguese Man of War.

Gaandeweg werd in de lezing steeds duidelijker dat het er niet toe doet of de uitvindingen van Panamarenko echt werken of niet. Ze betoveren je met hun poëzie, ze spreken tot de verbeelding. Je stapt op een van zijn luchtfietsen en vliegt weg – in je hoofd! Je zet de duikhelm op en wandelt tussen de koralen – in je verbeelding! Je huppelt met grote sprongen door de Alpen dankzij Panamarenko’s vliegende rugzakjes.

Panamarenko geeft vleugels, Panamarenko maakt je los.

De volgende Panamarenkolezing vindt plaats op zondag 1 mei in Den Haag. Zie Agenda.