Danspaleis de Aubette

In 2020 dook op de TEFAF in Maastricht een kunstwerk op van Theo van Doesburg, een van de voormannen van De Stijl. Het zag eruit als een stuk karton, beschilderd met diagonale banen en heldere kleurvlakken. Maar een scherpzinnige medewerker van Het Nieuwe Instituut in Rotterdam herkende in dit kunstwerk de opengevouwen maquette van de Feestzaal in de Aubette. Dit danspaleis in Straatsburg werd in 1928 door Theo van Doesburg, Hans Arp en Sophie Taeuber-Arp ingericht tot een van de modernste danstenten van die tijd.

Theo van Doesburg heeft zich er lange tijd op laten voorstaan dat de Aubette zijn project was, maar het was oorspronkelijk een opdracht voor Sophie Taeuber-Arp en Hans Arp. Na de Eerste Wereldoorlog woonden zij in bij Arps moeder in Straatsburg. Op die manier konden ze het Franse staatsburgerschap verwerven om zich in Parijs te vestigen. In Straatsburg werden zij benaderd door de gebroeders Horn, twee ondernemers die van de Aubette, een oude, vervallen kazerne, een grote uitgaansgelegenheid wilden maken met meerdere danszalen, bars, een restaurant en een filmzaal. Sophie Taeuber en Hans Arp kregen de opdracht om het complex een moderne uitstraling te geven.

Omdat het project zo omvangrijk was én zo prestigieus – de Aubette moest de hipste tent van Straatsburg worden – vroeg het echtpaar Arp hun vriend Theo van Doesburg ook deel te nemen. Ze dichtten hem veel ervaring toe met het uitvoeren van dit soort grote opdrachten. Theo van Doesburg ontwierp een maquette voor het hart van het complex, de Feestzaal. Met een voor die tijd gedurfde vormgeving bekleedde hij het plafond en de wanden met grote, heldere kleurvlakken, geplaatst in diagonale banen.

Sophie Taeuber ontwierp de glas-in-lood vensters in het trappenhuis in haar geometrische stijl. Hans Arp beschilderde de danszaal in de kelder met zijn karakteristieke golvende vormen en zijn ‘oervorm’ das bewegte Oval.  Op de wand van de catacomben liet hij twee grote paddenstoelachtige vormen groeien.

Bij de opening in 1928 werd de Aubette door kunstliefhebbers de hemel in geprezen. Men noemde het ‘de Sixtijnse kapel van de avant-garde’. Maar het uitgaanspubliek van Straatsburg was niet gediend van al die nieuwlichterij. Het bezoek aan het danspaleis bleef ver achter bij de verwachtingen. Er werden vaasjes en lampjes in de zalen gezet om meer aan te sluiten op de smaak van het publiek. Toen ook dat niet hielp volgde een radicale ingreep; de muren werden overgeschilderd. De geometrische patronen verdwenen en ook de paddenstoelen en das bewegte Oval werden gezellig overgeschilderd.

Hans Arp was woedend. Met het inmiddels verworven Franse staatsburgerschap verhuisde hij in 1929 naar Parijs onder het uitspreken van de verwensing dat hij nooit meer een voet zou zetten in dat burgerlijke Straatsburg. Later draaide hij nog wel bij en heeft hij prachtige gedichten geschreven over de stad en de kathedraal.

De feestzaal van Theo van Doesburg is in de jaren negentig weer in oude avantgardistische luister hersteld. Maar de paddenstoelen in de catacomben van de Aubette zijn niet meer herrezen. Op een of andere manier past dat ook beter bij de specifieke kwaliteit van het werk van Arp; het is indringend én vluchtig tegelijk. Als een droom.

Op 6 oktober geef ik mijn lezing Hans Jean Arp – dromen, beelden, gedichten, over de poëtische beelden en de beeldende poëzie van Hans Arp. Informatie en reserveren, klik hier