De expositie ‘Zadkine aan Zee’ is bijna afgelopen. Zondag 3 maart is de laatste dag van de tentoonstelling. Dat maakt me wat weemoedig. Die grote expositie waar je Zadkines werk in levenden lijve kan zien – je kunt er omheen lopen, nieuwe details ontdekken, samenhangen zien, je kunt je laten verrassen door het doorleefde, knoestige hout en door de rijkdom van betekenissen – die expositie zal er niet meer zijn. Als rook vervliegt ze.
De actrice Ellen Vogel zei ooit in een interview, toen haar gevraagd werd of ze trots was op de onderscheidingen die ze had gekregen, dat ze natuurlijk blij was met de erkenning, maar dat haar werk was als ‘spelen met rook’ en ze maakte een sierlijk wegvliedend gebaar. Deze grote overzichtsexpositie van Zadkine zou je ook kunnen beschouwen als ‘spelen met rook’. De samenhang die tussen de beelden is ontstaan – het verhaal van deze expositie – vervliegt als de beelden terugkeren naar de musea en collecties waar ze “thuishoren”.
Ik ben me in de vijf maanden dat deze expositie in museum Beelden aan Zee stond steeds meer verbonden gaan voelen met Zadkines streven om de kérn op te zoeken. In mijn lezing ‘Inside Ossip’ laat ik zien hoe hij in alles zocht naar de kern; in een boomstronk, in een blok steen, maar ook in een figuur of in een groep figuren. ‘Zoek naar de kern van het object, naar zijn mysterie’, leerde Zadkine zijn studenten.
De verbondenheid die ik voel met de kunstenaar is niet affectief, ik ‘houd’ niet van Zadkine, noch heb ik een ‘hekel’ aan hem. Het is ook geen beredeneerde verbondenheid: ‘Omdat hij de kern zoekt in het object, vind ik zijn werk interessant.’ Nee, het is meer dat ik onder de indruk ben van de humaniteit in zijn werk; hij gunt ieder object (boom, steen, mens) een kern, een plek, een beeld.
Zadkine was een fervent pijproker. Onnoemelijk vaak liet hij zich fotograferen, leunend tegen zijn werk en strak in de camera kijkend, met een pijp in de mond of in de hand. In een van mijn eerste blogs over hem schreef ik hoe die pose me afstootte, tot ik me realiseerde dat de pijp hem misschien wel hielp om zijn object te observeren. Al paffend zocht hij de kern in het object.
Op de expositie hangt een bronzen reliëf: ‘Pijproker’ uit 1943. Een zelfportret, zou ik denken. Zadkine maakte het toen hij in ballingschap leefde in de VS. Over deze periode zei hij zelf dat hij zich ongelukkig voelde, gevlucht uit zijn thuisland waar een oorlog woedde. Het is een bijzonder kunstwerk. Het is een reliëf zoals Zadkine er niet veel maakte. Er is geen onder of boven. Rook is overal; buiten maar ook binnenin de vormen, hol en bol. Alles is rook, gevuld met rook, vervliegt als rook.
Vaarwel Zadkine, de expositie vervliegt, maar de humaniteit van de kern blijft.
Zondag 24 februari is de laatste lezing ‘Inside Ossip’ in museum Beelden aan Zee.
Zondag 24 maart – de expositie is dan al afgelopen – is de lezing ‘Inside Ossip’ nog een keer in De Beeldhouwwerkplaats.
Kijk voor beide lezingen in de Agenda.
No comment yet, add your voice below!