In mijn lezing Henry Moore – Verbinding laat ik een paar voorbeelden zien van de bijzondere samenwerking tussen Henry Moore en de architect I. M. Pei. Deze Chinees-Amerikaanse architect heeft overal ter wereld spraakmakende gebouwen ontworpen. Een van de bekendste bouwwerken van Pei is de glazen piramide die sinds 1989 de toegang vormt tot Het Louvre in Parijs.

De gebouwen van Pei zijn vaak een geraffineerd samenspel van rechthoekige en driehoekige vormen en paralellogrammen. Als contrast met die geometrische vormen is bij een aantal gebouwen een organische sculptuur van Henry Moore geplaatst. En juist door het contrast versterken architectuur en sculptuur elkaar.

In 1977 is de eerste samenwerking tussen de beide kunstenaars. Pei benadert Moore om een sculptuur te maken voor de nieuwe vleugel van de National Gallery in Washington, die hij had ontworpen. Het wordt de vijf-meter hoge, bronzen sculptuur, Mirror Knife-Edge. Dit beeld, dat uit twee grote, golvende en omhullende vormen bestaat, is geïnspireerd op botfragmenten.

De bezoeker wordt uitgenodigd om door de sculptuur heen te lopen voordat hij of zij het museum binnen gaat. Je zou kunnen zeggen dat de bezoeker door deze gewaarwording – het wandelen in een grote, organische sculptuur – wordt klaargestoomd om de kunst in het museum fysiek te ervaren. Er is geen mooiere plek voor de Mirror Knife-Edge dan aan de ingang van een museum.

Een jaar later werken Moore en Pei opnieuw samen. Bij de imposante, overhellende gevel van Peis City Hall in Dallas, plaatst Moore zijn sculptuur Three Piece Vertebrae. Ook hier is er een bijzondere verbinding tussen de organische (bot-)vormen van Moore’s ‘Ruggenwervels’ en de geometrische gevel van het stadhuis van Pei. En opnieuw kan de bezoeker, vóór hij de City Hall betreedt, even verkeren in de vloeiende en omhullende vormen van het kunstwerk.

De eerste keer dat het werk van deze twee kunstenaars samenkomt is in 1971. Pei had toen de Public Library in Columbus gebouwd en liet voor de bakstenen gevel een grote bronzen versie van Henry Moore’s Arch plaatsen. Het origineel van deze sculptuur, een gipsen Maquette for Large Torso: Arch, dateert uit 1962. Dit model van twaalf centimeter hoog was geïnspireerd op botfragmenten. Opmerkelijk is de titel; deze open, boogvormige sculptuur is voor Moore ook een torso.

De maquette ‘groeide’ en in 1971 werden er enkele bronzen gietsels gemaakt van zes meter hoog. Eén Arch uit die reeks kreeg een plek bij de bibliotheek van Pei in Columbus. De bronzen poort opent als het ware de weg naar de bibliotheek.

In Londen verrees in 1980 aan een van de vijvers in Kensington Gardens eveneens een Arch, maar dan een travertijnen versie. In de prachtige, marmeren poort zijn de botstructuren herkenbaar, maar in deze omgeving heeft het kunstwerk ook iets van het door Henry Moore zo bewonderde Stonehenge. De poort vormt nu niet een doorgang tot een gebouw, maar ontsluit de ruimte eromheen. De lucht, het water, de bomen worden het ‘bouwwerk’ waar deze poort zich mee verbindt.

In 1984 werkten Pei en Moore nog één keer samen. In Singapore, aan de voet van een wolkenkrabber die Pei had ontworpen, werd een uitvergrote Reclining Figure van Henry Moore geplaatst in hoog-gepolijst brons. Een tweede gietsel van dit beeld van negen meter breed ‘heeft zich neergevlijd’ op het glooiende land bij Moores atelier in Perry Green. De grote, open bogen waaruit deze Large Reclining Figure is opgebouwd, zijn de poorten waardoorheen je de lucht, de velden en de natuur kunt waarnemen. Dat Henry Moore stierf kort voordat dit beeld op zijn land werd geplaatst, geeft het misschien nog wel meer de betekenis van een poort.

Op 26 en 27 augustus geef ik mijn lezing Henry Moore – Verbinding op de mooie locatie De Beeldhouwwerkplaats in Den Haag. Informatie en reserveren: zie Agenda.

Wie in Den Haag vanaf de Kneuterdijk rechtdoor gaat het Lange Voorhout op, passeert het kunstwerk Vanaf hier van Zeger Reyers; een boog met twee bewegwijzeringsborden met de opschriften ‘Den Haag Cultuur’ en ‘Vanaf hier mag Alles’. Je bent nu op het terrein van Voorhout Monumentaal, de beeldententoonstelling op het Lange Voorhout, georganiseerd door Pulchri Studio. Vanaf hier is het de kunst die je vrijheid geeft. De vrijheid om te zien, te voelen, te associëren, te denken en te ervaren wat je wilt.

Je kunt eerst linksaf slaan en in de Kloosterkerk je laten bekoren door de prachtige interactie tussen de kunstwerken en de oude, kerkelijke architectuur. De omhullende, houten vorm met glazen bollen Shelter 2 van Maria Roosen, die aan de voet van een pilaar staat, oogt als een zwarte Madonna. Vanuit de hoge spitsboog tussen twee pilaren daalt een parelmoeren Tränenflut van Sarah Reinbold op ons neer.

Auke de Vries’ metalen kunstwerk Zonder titel vormt een prachtig memento mori in samenhang met de grafzerken die eronder liggen. Datzelfde geldt voor de drie stalen objecten Zonder titel van Cor van Dijk, die een indringende relatie aangaan met de grote staande grafzerk in de wand waarvoor ze zijn opgesteld. En zelfs het kermisachtige Lichtobject, de slinger verlichte afwasteiltjes van Jan de Weerd, vormt een bondje met het glas-in-lood venster in de dwarsbeuk.

Buiten kun je je wandeling over het schelpenpad onder de lindebomen van het Lange Voorhout beginnen bij The arrival of the queen van André Kruysen (met de muziek van Händel in je hoofd). Deze weelderige, blauwe sculptuur doet denken aan een barok bloemstuk, maar is opgebouwd uit dekschilden van een Kever; de onderdelen zijn namelijk de afgietsels van de voorklep van de Volkswagen Kever.

Iets verderop staat het werk van een andere André, Construction in DIN 20 van André Volten. Net als De moderne stad, Voltens grote kunstwerk uit 1965 dat aan de Bezuidenhoutseweg staat, is deze sculptuur een zorgvuldige compositie van (fragmenten van) stalen H-balken. Wat een mooie interactie gaat deze ritmische constructie aan met de erachter liggende renaissancegevel van het Pageshuis!

In de feestelijke, Ufo-achtige tent van Dré Wapenaar, De Vooruitgeschoven Zitkuip (VZK) – The Advanced Sitpit (ASP), kun je onder het gewelfde tentdak heerlijk zitten op de comfortabele houten zitbanken. Rondom is het uitzicht op het Lange Voorhout een brede, horizontale band die wordt gekaderd door het tentdak en de houten rand van de zitbanken. Het is als het ware een ‘Panorama Lange Voorhout’.

Ook de Poort van Carel Visser biedt je een prachtig kader, waardoorheen je de omgeving anders kunt waarnemen. De lasnaden tussen de horizontale balken en de verticale balken zijn adembenemend ijl en secuur. Dat geeft deze Poort iets magisch; een betoverende opening in de werkelijkheid.

Aan het einde van de wandeling staat de stralende sculptuur Air van Ronald A. Westerhuis. Uit een brede, stalen kom borrelen ‘zilveren’ (roestvrijstalen) luchtbellen op, omhoog naar de zon. Grote, glanzende bollen, die het licht en de omgeving weerkaatsen en boven je wegzweven, de blauwe zomerlucht in.

Air, lucht, is wat we nodig hebben om vrij te ademen. Kunst is wat we nodig hebben om vrij te bewegen. Laat je deze zomer meevoeren door de sculpturen van Voorhout Monumentaal. Alles mag hier. Ik begon de wandeling met muziek, dus waarom aan het eind niet weer muziek: Air, om op te bewegen.
Fijne zomer!