De eerstvolgende lezing die ik zal geven gaat over de Britse beeldhouwer Henry Moore (1898-1986). Ik maak deze lezing naar aanleiding van de expositie Henry Moore, Vorm en Materiaal die gedurende de zomermaanden in Museum Beelden aan Zee te zien zal zijn. Een unieke locatie voor de sculpturen van Moore die altijd een mooie verbinding aangaan met het landschap.
De bekendste beelden van Henry Moore zijn de Reclining Figures; geabstraheerde, liggende figuren die ontspannen achterover leunen, de knieën opgetrokken en het hoofd opzij gedraaid. Moore maakte in zijn leven tientallen Reclining figures in allerlei materialen; gips, brons, steen en hout. Sommige van die figuren zijn vergaand geabstraheerd, maar toch valt er altijd nog iets te bespeuren van de vanzelfsprekende manier waarop de sculptuur ‘in de omgeving ligt’.
Moore kwam tot deze beelden toen hij in de twintiger jaren een afbeelding had gezien van Chacmool, een beeld uit de Pre-Columbiaanse cultuur in Zuid-Amerika. Chacmool is een menselijke figuur (een krijger?) die achterover ligt met opgetrokken knieën. Hij heeft het hoofd negentig graden opzij gedraaid. De handen rusten op de buik en houden een schaal vast, waarschijnlijk bedoeld voor offergaven. Chacmool wordt ook wel geassocieerd met de Azteekse god van de regen, Tlaloc.
De figuur van de Chacmool fascineerde Henry Moore: ‘de stilte en alertheid, een gevoel van gereedheid – de hele aanwezigheid ervan, en de benen die als kolommen naar beneden komen’. Het beeld inspireerde hem tot zijn sculpturen van liggende figuren. In 1958 maakte hij voor het toen gloednieuwe gebouw van de Unesco in Parijs een prachtige Reclining Figure. Dit beeld is zodanig uitgehouwen uit travertijn dat de horizontale lijnen in de steen een verbinding aangaan met de horizontale lijnen in het gebouw.
In Museum Beelden aan Zee gaat de expositie uitgebreid in op Moores liefde voor natuurlijke materialen. Tijdens zijn wandelingen door het Engelse platteland verzamelde hij allerlei stenen, botten, schelpen en stukken hout die hem inspireerden. De beeldhouwwerken die hieruit ontstonden hebben ‘natuurlijke’ rondingen en openingen en geven opnieuw een gevoel van verbondenheid met de natuur.
Veel Reclining Figures zijn opgebouwd uit meerdere onderdelen met vormen die herinneren aan botten of keien. Het beeld Large Four Piece Reclining Figure uit 1972-1973 is daar een sprekend voorbeeld van. Dit prachtige bronzen beeld ligt in het glooiende landschap van Beeldentuin Clingenbosch in de duinen bij Wassenaar. Vier vloeiende, natuurlijke vormen verbinden zich tot één geheel, een Reclining Figure.
‘Verbinding’ is een kernbegrip bij Henry Moore; verbinding van natuurlijke vormen met elkaar en met de omgeving. De ontspannen liggende menselijke figuur is verbonden met de aarde, met de architectuur, met de omgeving waarin het is geplaatst. Verbinding is een oeroud thema waar de sculpturen van Henry Moore ons op een liefdevolle manier aan herinneren. Mijn lezing heet dan ook Henry Moore – Verbinding.
Op 12 mei zal de lezing Henry Moore – Verbinding in première gaan bij Instituut Helikon in Utrecht. Daarna zal ik op 1 juni de lezing geven in de Grote Zaal van Museum Beelden aan Zee, nauw verbonden met de sculpturen van Moore die daar staan opgesteld. Vervolgens geef ik de lezing nog een aantal keren in Den Haag, zie Agenda. Gedurende de looptijd van de expositie in Museum Beelden aan Zee (april-oktober 2023) kunt u mij boeken voor de lezing Henry Moore – Verbinding.
