Drie dagen geleden vierde ik mijn verjaardag. Ik ben een Mei-tweeling. En ik weet niet of het er iets mee heeft te maken, maar ik houd ‘van nature’ erg van voorwerpen met veel kleuren. Liefst in kleine vlakken verdeeld. Zo heb ik een veelkleurig overhemd, een veelkleurig bord en een veelkleurige dekbedovertrek.

Onlangs had ik een overrompelende kleurervaring in Kunsthal KAdE in Amersfoort. Ik ging naar dit museum om de expositie Schurend Paradijs te zien, een expositie waarin met bestaande schilderijen en met werk van twaalf hedendaagse kunstenaars wordt gereflecteerd op Mondriaans utopie van een maakbaar paradijs. Bij binnenkomst kijk je neer op een grijze tegelvloer, waar een duister tropisch woud doorheen breekt. Op de wanden rondom hangen grijze, monochrome werken, zoals Armando’s Schuldige Landschaft of Erwin Olafs Im Wald, Am Wasserfall.

En dan, in de gang die om de grote zaal heen loopt, sta je ineens in het overrompelende veelkleurige werk van de Nederlandse kunstenaar Hadassah Emmerich, geboren in 1974. Van plafond tot plint heeft zij de wanden van de gang en trappenhuis voorzien van kleurvlakken, die in grote banen van boven naar beneden vloeien. Scherp uitgelijnde kleurvlakken tekenen zich af tegen een minstens zo veelkleurige vage achtergrond. Wat een feest!

Haar kunstwerk heet Dazzled Perpetuation. Een duizelige oneindigheid van kleur. Het is een sensationeel en prikkelend kleurenfestijn waar mijn Mei-tweelingenhart sneller van ging kloppen. De kleurbanen wekken de suggestie van menselijke of plantaardige vormen, of misschien zijn het juist buizen en bolle vormen van kunststof. De afwisseling scherp-onscherp lost je gevoel van houvast op; je kunt je maar het beste overgeven aan de kleuren.

De toelichting die de kunstenaar geeft op het werk is minstens zo prikkelend en aanstekelijk als het werk zelf: ‘Mens, plant en bloem smelten voortdurend samen tot nieuwe soorten; kleurrijker, vitaler, maar ook giftiger. (…) Sappig uitziende exotische vruchten op een drankverpakking beloven een zorgeloze gezondheid die op het tweede gezicht puur chemisch is (…)’ ‘Verfsluiers, beschilderd vloervinyl en hergebruikte stukken druksjabloon creëren een illusoire ruimte met uiteenlopende scherptedieptes. Frisse en gedempte groenen, zwavel- en cadmiumgelen, geraffineerde en toevallige kleurcombinaties. Het verlangen naar het opzwepende, de onderdompeling en de overrompeling.’

Op de website van Hadassah Emmerich ontdekte ik dat zij in 2018/2019 de Nederlandse ambassade in Jakarta van prachtige wandschilderingen heeft voorzien. Ook hier zijn veelkleurige, wervelende vlakken in vloeiende banen op de muren aangebracht, waarbij onscherpe vlakken worden doorsneden door scherp afgetekende banen. Voor dit werk liet de kunstenaar zich inspireren door batik-motieven, die ze eigenzinnig heeft ‘opgeblazen’ tot grote, verrukkelijke kleursensaties.

In de ambassade in Jakarta zijn er wat meer rustige kleurvlakken tussen de wilde motieven en ook de suggestieve vrouwelijke vormen ontbreken, want, hey, er moet wel gewerkt worden. Maar in de gang van Kunsthal KAdE is Emmerichs Dazzled Perpetuation één groot feest. Of, in haar eigen woorden: ‘Vette beats en diepe bassen die van tribal naar industrial gaan; de dansvloer is hier 24/7 open.’

Stampen, dampen en je hoofd verliezen in een duizelig kleurenparadijs. Heerlijk!

Met de Panamarenkolezing en moederdag nog vers in het geheugen, plaats ik vandaag nog één keer een blog over Panamarenko, en wel over zijn moeder. Deze vrouw, Hortense, heeft een beslissende rol gespeeld in de carrière van haar zoon als kunstenaar. Zestig jaar lang woonde ze met hem samen, waarvan de laatste helft in de creatieve chaos in het huis aan de Biekorfstraat, het huidige Panamarenkohuis. Door haar voortdurende zorg kon Panamarenko zich helemaal wijden aan zijn fantastische uitvindingen.

Hortense was een volksvrouw, die aanvankelijk weinig moest weten van de artistieke aspiraties van haar enige zoon. Toen Panamarenko in 1955 was toegelaten aan de Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen, kwam hij uitgelaten thuis. ‘Ge moogt eens laten zien wat ge kunt’, zei zijn moeder, ‘Schilder maar een Bambi op die kale muur in de gang.’ En aldus geschiedde, op de muur in de gang keek Bambi je met grote ogen aan.

In 1970 verhuisde het gezin naar het huis aan de Biekorfstraat. Kort daarna overleed de vader van Panamarenko. De weduwe bleef nog 28 jaar met haar zoon in dit huis wonen, een huis dat zich steeds meer vulde met de materialen en gereedschappen die Panamarenko voor zijn tuigen nodig had. Ook kwamen er steeds meer dieren in huis; papegaaien, een toekan, een beo, een duif en een hond en al die dieren bewogen zich vrij door het huis. Temidden van die creatieve chaos bestierde Hortense het huishouden, ze kookte, deed de was, maakte (voor zover mogelijk) schoon.

Met een licht-ironische oogopslag bezag ze het werk van haar zoon. ‘Wanneer gaat ge nu eens iets schoons maken?’ vroeg ze hem vaak als hij weer een nieuwe uitvinding had gedaan. Maar toch hielp ze hem ook bij zijn eerste projecten; ze naaide het zeil voor het vliegtuigje Donderwolk en hielp mee met vlechten van rotan voor de kajuit van zijn zeppelin The Aeromodeller.

Hoewel Hortense niet uit een kunstzinnig milieu kwam en haar familie haar kommer en kwel voorspelde met een ‘kunstenaar’ als zoon, is ze altijd achter haar zoon blijven staan. Ze accepteerde de gekte en anarchie die Panamarenko om zich heen verspreidde. In het Panamarenkohuis hangen mooie foto’s van Hortense in gesprek met een papegaai of van Hortense die een dutje doet op de bank met een van die vogels op haar schouder.

Ze ging zelfs mee in het avontuur van Panamarenko’s projecten als hij weer eens een proefneming deed. Op haar oude dag  (ze was al 71 jaar oud) liet ze zich nog duchtig door elkaar rammelen toen ze, met haar zoon aan het stuur, een proefritje maakte in een hovercraft. Op hoge leeftijd (92) kreeg ze Alzheimer en moest ze het huis aan de Biekorfstraat verlaten. Haar laatste jaren sleet ze in een ‘ouwmannekeshuis’ waar ze in 2002 overleed.

Het is volkomen terecht dat het pleintje vóór het Panamarenkohuis vernoemd is naar deze vrouw die altijd achter haar zoon is blijven staan en die met haar toewijding en trouwe zorg het mogelijk heeft gemaakt dat Panamarenko zich helemaal kon wijden aan zijn tuigen. Sinds 2020 bevindt zich in het hart van de volkswijk Seefhoek in Antwerpen-Noord het Hortensia Sillis-plein, genoemd naar de moeder die de basis vormde waarop Panamarenko kon schitteren.